11.1-jadval
Aholi jon boshiga asosiy kapitalga o‘zlashtirilgan
investitsiyalar (ming so'm)
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020 yil
yanvar-
sentabr
2020 yil
yilda 2012
yilga
nisbatan
o‘zgarishi,
%
O'zbekiston
Respublikasi
1008,2
1224,0
1431,7
1608,6
2227,8
3769,6
5834,6
4044,8
401,193
Qoraqalpog'iston
Respublikasi
1400,7
2280,6
3388,2
2094,1
1542,2
3641,1
4644,4
3638,9
259,789
viloyatlar:
Andijon
525,8
581,0
678,4
745,3
999,6
1550,3
2406,0
2248,7
427,68
Buxoro
1720,3
2023,4
2264,0
3237,6
6254,2
5112,4
5429,3
4476,0
260,19
Jizzax
928,1
969,6
1033,1
1125,1
1361,9
2693,9
5778,9
4908,9
528,922
Qashqadaryo
1281,0
1613,1
1969,9
2389,2
3583,4
5193,4
7534,6
4355,1
339,973
Navoiy
1896,4
1933,5
1965,1
3168,2
4185,5
10892,1
17855,2
12042,4
635,015
Namangan
485,6
714,7
863,8
1074,8
1340,3
2992,5
4344,1
3201,5
659,29
Samarqand
623,3
730,0
912,0
1001,6
1189,5
1878,3
2674,9
2044,6
328,034
Surxondaryo
600,1
646,8
773,0
879,1
1427,1
2848,3
4552,8
1911,7
318,567
Sirdaryo
1126,4
1288,1
1382,2
1660,3
2011,1
3280,2
7002,9
6227,2
552,845
Toshkent
1178,7
1466,6
1595,0
1507,5
2087,2
3898,4
6970,0
4166,6
353,495
Farg'ona
634,3
672,0
731,6
747,8
822,4
1516,8
2336,2
2221,8
350,269
Xorazm
753,1
950,0
884,7
885,7
1215,0
1655,6
2718,4
2646,2
351,371
Toshkent sh.
2120,7
2527,2
2877,4
3848,1
5552,8
10627,8
16710,5
10964,7
517,033
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari.
Investitsiyalar darajasini belgilaydigan ikkinchi omil foizning real stavkasi
hisoblanadi. Foiz stavkasi – real asosiy kapitalni sotib olish uchun zarur bo‘lgan,
bankdan olingan ssuda kapitaliga korxona to‘lashi lozim bo‘lgan pul miqdori.
Jalb etilayotgan investitsiyalarning asosiy qismi – 70 foizdan ortig‘i, birinchi
navbatda, ishlab chiqarish ob’yektlarini qurishga yo‘naltirildi, eng yangi zamonaviy
uskunalar xarid qilishga sarflangan investitsiyalar ulushi esa qariyb 40 foizni
tashkil etdi.
Umuman olganda, mamlakatimiz iqtisodiyotiga investitsiya kiritish hajmi
yalpi ichki mahsulotga nisbatan 23 foizdan iborat bo‘ldi.
O‘zlashtirilgan umumiy kapital qo‘yilmalar hajmining 3 milliard dollardan
ortig‘ini xorijiy investitsiyalar tashkil etdi. Shuning 72 foizdan ziyodi yoki 4 milliard
200 million dollari to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalardir.
11.2-jadval
Asosiy kapitalga o‘zlashtirilgan investitsiyalar (joriy narxlarda,
mlrd. so'm)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020 yil
yanvar-
sentabr
2020 yil
yilda 2012
yilga
nisbatan
o‘zgarishi,
%
O'zbekiston
Respublikasi
24455,3
30490,1
37646,2
44810,4
51232,0
72155,2
124231,3
195927,3
138106,6
564,7
Qoraqalpog'iston
Respublikasi
1242,1
2415,0
3990,6
6021,2
3778,3
2822,0
6757,8
8750,6
6940,1
558,7
viloyatlar:
Andijon
1379,9
1462,3
1645,0
1956,5
2188,5
2986,0
4711,9
7452,1
7083,3
513,3
Buxoro
2405,8
2998,7
3583,2
4075,9
5922,9
11613,4
9610,9
10366,6
8646,8
359,4
Jizzax
792,5
1128,5
1200,9
1304,9
1449,7
1788,2
3606,3
7900,9
6836,2
862,6
Qashqadaryo
3072,2
3667,8
4721,8
5894,7
7304,4
11175,3
16518,5
24462,5
14368,2
467,7
Navoiy
1688,0
1696,9
1754,1
1809,1
2963,2
3977,9
10579,5
17646,3
12081,0
715,7
Namangan
917,3
1205,1
1807,5
2227,5
2824,5
3586,7
8158,1
12084,9
9065,4
988,3
Samarqand
1586,0
2127,6
2540,4
3237,2
3623,5
4384,2
7061,4
10266,7
7980,2
503,2
Surxondaryo
980,3
1371,0
1509,1
1843,6
2142,4
3551,0
7240,6
11835,1
5062,6
516,4
Sirdaryo
663,1
852,8
992,3
1083,3
1322,9
1628,0
2699,3
5869,1
5303,1
799,7
Toshkent
2005,8
3195,2
4021,7
4428,1
4238,7
5938,4
11226,9
20353,9
12332,9
614,9
Farg'ona
1505,8
2130,0
2295,3
2542,3
2643,6
2954,5
5539,1
8685,4
8392,5
557,3
Xorazm
783,4
1256,9
1614,8
1531,5
1560,5
2175,9
3013,8
5032,0
4962,4
633,4
Toshkent sh.
5433,1
4977,1
5969,5
6854,6
9268,9
10235
26435,7
42458,1
28651,9
527,4
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining ma’lumotlariga ko‘ra,
2020 yil yanvar-sentabrda asosiy kapitalga o‘zlashtirilgan investitsiyalarning
umumiy hajmi 138106,6 mlrd. so‘mni tashkil etdi yoki 2012 yilgi ko‘rsatkichdan
5,5 barobarga ortdi (11.2-jadval). 2020 yil yanvar-sentabrda Xorazm, Toshkent,
Sirdaryo viloyatlarida 2012 yilga nisbatan 6-7 barobarga oshgan.
Kimyo sanoatida Qo‘ng‘irot soda zavodining ikkinchi navbati quriladi va
shuningdek, “Navoiyazot” ochiq aksiyadorlik jamiyatida metanol, ammiak va
karbamid ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish va boshqa loyihalar amalga oshiriladi.
Bunday yirik loyihalarni amalga oshirish uchun ichki resurslarni jalb qilishda
2017 yilda tashkil etilgan O‘zbekiston Tiklanish va taraqqiyot fondi mablag‘laridan
foydalanish ko‘zda tutilmoqda. Bunda infratuzilma ob’yektlarini rivojlantirish
uchun ajratilishi belgilanayotgan investitsiyalarga urg‘u berilayotganligining asosiy
sababi - infratuzilmani rivojlantirish orqali aholi yashash sharoitlarini yanada
yaxshilash, turmush darajasini oshirish va xalq farovonligini ta’minlash maqsadiga
erishishdan iboratdir. Bugungi kunda faqatgina mazkur jamg‘arma mablag‘lari
emas, balki to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar, xalqaro moliya institutlari va
korxonalarning mablag‘larini jalb qilish yo‘li bilan iqtisodiyot tarmoqlarini
bosqichma-bosqich modernizatsiyalash, texnik va texnologik qayta jihozlash ishlari
ham amalga oshirilmoqda.
Biroq investitsiya siyosatining o‘zi, xuddi bozor iqtisodiyotini qurish kabi,
yagona maqsad bo‘lishi mumkin emas. U mablag‘larni iqtisodiyotning eng istiqbolli
va hayotiy muhim yo‘nalishlari - agrar sektor, yoqilg‘i-energetika kompleksi va
boshqa asosiy tarmoqlarga ajratishni nazarda tutuvchi, fan-texnika va ijtimoiy
taraqqiyotni ta’minlovchi, keng miqyosda oladigan bo‘lsak- respublikaning
mustaqilligini mustahkamlashga xizmat qiluvchi ustivorliklarga muvofiq bo‘lishi
lozim.
Ushbu ustivor vazifalarni muvaffaqiyatli ravishda amalga oshirish uchun
birinchidan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalarni iqtisodiyotga keng jalb qilishni
ta’minlovchi huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa sharoitlarni takomillashtirish,
ikkinchidan, xorijiy investorlar bilan ishbilarmonlik aloqalarini rivojlantirish hamda
respublikaga jahon talablari darajasidagi texnologiyalarni keltiruvchi va zamonaviy
xalq xo‘jaligi tuzilmasini yaratishga ko‘maklashuvchi xorijiy investorlarga nisbatan
“ochiq eshiklar” siyosatini amalga oshirish, uchinchidan, xorijiy kapitalni jalb
qilish uchun imtiyozli sharoitlar yaratish, shuningdek, xorijiy investorlarning real
foyda yoki daromad olishlari uchun mos keluvchi kafolatlar taqdim etilishi zarur.
Shunisi e’tiborga joizki, bugungi kunda bu vazifani boshdan boshlashning
zarurati yo‘q. Respublikada qabul qilingan ko‘plab qonunlar, Prezident farmon va
qarorlari, qonunosti va me’yoriy hujjatlar investitsion faollikning o‘sishi,
iqtisodiyotni boshqarishning barcha miqyoslarida maqsadli yo‘naltirilgan
investitsiya siyosatini amalga oshirish uchun qulay muhit yaratadi.
“Investitsion muhit” tushunchasi u yoki bu mamlakatda, xususan, mintaqa,
tarmoq va har bir korxonada ishlab chiqarish va umuman iqtisodiyotni
rivojlantirishga jalb qilinishi mumkin bo‘lgan investitsiyalar uchun vaziyatning
qulaylik darajasini belgilab beradi. Bunda korxona, tarmoq yoki mintaqa
miqyosidagi investitsion muhit shunga o‘xshash boshqa tuzilmalardagi investitsion
muhit bilan bir xil yoki unga o‘xshash bo‘lishi shart emas. Biroq, mamlakatdagi
umumiy investitsion muhit mintaqa, tarmoq va korxonalardagi investitsion vaziyat
va faollikka sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.
|
