|
mavzu. Xorijiy investitsiyalarni sug’urtalash va tavakkalchilik
|
| bet | 16/25 | | Sana | 05.02.2024 | | Hajmi | 184,92 Kb. | | #151444 |
Bog'liq XORIJIY INVESTITSIYALARmavzu. Xorijiy investitsiyalarni sug’urtalash va tavakkalchilik
(4 soat)
0’zbekiston Respublikasida sug’urta bozorining rivojlanishi
Xorijiy investitsiyalarni sug’urtalash
0’zbekiston Respublikasida xalqaro kafolatlami qoTlash masalalari
Investitsiyalarning tavakkalchilik darajasi
O’zbekiston Respublikasida sug’urta bozorining rivojlanishi
Bugungi kunda 0’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimov tashabbuslari bilan moliyaviy bozorni yanada rivojlantirish, uning oshkoraligi va barqaror faoliyatini ta’minlash, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini tatbiq etish, xo’jalik yurituvchi sub’ektlar tomonidan investitsiyalar jalb etilishini faollashtirish borasida tegishli vazirlik va idoralar tomonidan jadal ishlar amalga oshirilmoqda. Bu esa o’z navbatida, aholi turmush tarzini yaxshilanishiga, ishsizlikni oldini olishga va eng asosiysi kambag’allikni yo’qotishga turtki boTadi. Oxirgi yillarda 0’zbekiston Respublikasi iqtisodiyotining barcha sohalarida shu jumladan, sug’urta sohasida ham chuqur islohotlar amalga oshirildi. 0’zbekiston Respublikasi “Sug’urta faoliyati to^gTisida^gi Qonuniga kiritilgan o’zgartirish va qo’shimchalar hamda, 0’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 10 apreldagi 618-sonli “Sug’urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirish chora-tadbirlari to^gTisida^gi va 2008 yil 21 maydagi 872-sonli “Sug’urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirishga oid qo’shimcha chora-tadbirlar to^gTisida^gi Qarorlari, sug’urta, sug’urta faoliyati va sug’urta nazoratining qonunchilik va me’yoriy-huquqiy bazasini yanada takomillashtirishning yaqqol misoldir.
Bundan tashqari, mazkur Prezident qarori asosida, mol-mulk sug’urtasi va hayotni uzoq muddatli sug’urtalash bo’yicha aholi va korxonalaming toTagan sug’urta mukofotlari ularning daromad soligT bazasidan chiqarilishi belgilandi, bu bilan shaxsiy sug’urtani va awalo jamg’arib boriladigan sug’urta turlarini rivojlanishiga ulkan baza yaratib berildi. Hozirda 0’zbekistonda 29 ta sug’urta kompaniyasi faoliyat yuritib kelmoqda. Ushbu sug’urta kompaniyalaridan 4 tasi davlat ulushiga ega sug’urta kompaniyalari hisoblanadi, bular “0’zbekinvest”
32
EIMSK, “0’zagrosug’urta” DASK, “Kafolat” DASK va “Madad” Sug’urta agentligidir. “0’zbekinvest hayot” sug’urta kompaniyasi hayot sug’urtasi sohasida faoliyat yuritadi va yana bitta qayta sug’urta faoliyatini amalga oshiruvchi “Transinshurans” sug’urta kompaniyasi mavjud. Qolgan 27 ta sug’urta kompaniyasi umumiy sug’urta sohasida faoliyat yuritmoqda.
Xorijiy investitsiyalarni sug’urtalash
0’zbekistonda xorijiy investitsiyalami jalb etishni faollashtirishga katta e’tibor qaratilib, investorlarga ko’maklashish va kafolatlar berish uchun ularga investitsiya, soliq tizimida va bojxona toTovlari sohalarida maTum imtiyozlar, sharoitlar va kafolatlar tizimi shakllantirildi. Bunday tizimning tarkibiy qismi boTgan sug’urtaning shakllantirilishi xorijiy investorlarga siyosiy va tijorat xatarlaridan sug’urta kafolatini taqdim etish imkoniyatini yaratdi.
0’zbekiston hukumati tomonidan sug’urta sohasini rivojlantirishga katta e’tibor berilib, sug’urta bozorini bosqichma-bosqich isloh qilish amalga oshirilmoqda.
Hozirgi paytga kelib, sug’urta faoliyatini tartibga soluvchi amaldagi, umumiy, maxsus qonunchilik hamda qonunga asoslangan va ma’muriy - me’yoriy hujjatlarni o’z ichiga oluvchi qonunchilik tizimi yaratildi. Bunday sug’urtalash huquqiy tizimining mavjudligi respublika sug’urta bozorini rivojlantirishga va takomillashtirishga asos boTdi. SHuni alohida ta’kidlash kerakki, 0’zbekiston Respublikasining sug’urta qonunchiligi 0’zbekiston hududida xorijiy yuridik va jismoniy shaxslarga sug’urta tashkilotlarini tashkil etishda investorlaming nizom sarmoyasida qatnashish ulushini qattiq chegaralashni nazarda tutmaydi.
O’zbekiston Respublikasida xalqaro kafolatlarni qo’llash masalalari
Xalqaro kafolatlar tovarlar va kapitallar harakatini uzluksiz va doimiy harakat kilinishi taMninlanishiga xizmat qiladi. Xalqaro kafolatlar import qiluvchilarni sifatsiz tovarlar qabul qilishdan, eksport qiluvchilami esa tovarlar haqini ololmay qolish xavfidan saqlaydi.
Xalqaro kafolatlar xalqaro operatsiyalarning barcha asosiy turlarida qoTlaniladi. Jumladan, bularga:
-xalqaro kreditlar bo’yicha beriladigan kafolatlar;
-eksport-import operatsiyalari bo’yicha beriladigan kafolatlar;
-to’gTi va portfelli investitsiyalar bo’yicha beriladigan kafolatlami kiritish mumkin.
Xalqaro kafolatlar markaziy banklar, tijorat banklari, korporatsiyalar, hukumat va xalqaro tashkilotlar tomonidan beriladi. Xalqaro kafolatlar banklar va boshka kafolat beruvchi tashkilotlar uchun muhim daromad manbai hisoblanadi, ammo bular yuqori riskli operatsiyalar hisoblanadi.
Xalqaro kafolatlarda uchinchi bir tomonning ishtirok etishi shartdir. Aynan mana shu kafolat beruvchi tomonning toTovga layoqatliligi asosiy masala boTib
33
hisoblanadi. Xalqaro kafolatlar xalqaro miqyosda tan olingan sub’ektlar tomonidan beriladi.
Xalqaro kafolatlaming quyidagi asosiy turlari mavjud:
10’g’ri kafolat - bu kafolat beruvchi tomonning bevosita eksport-import operatsiyalari uchun beradigan kafolatidir. Bunda mazkur to’lov bo’yicha majburiyatlarni to’liq o’z zimmasiga oladi. Bunday kafolatlar to’lov talabnomalari bo’yicha hisob-kitoblar, hujjatlashtirilgan akkreditiv bo’yicha hisob- kitoblarda keng qoMlaniladi.
Vositalashgan kafolatlarda kafolat beruvchi o’ziga xos tarzda vositachilik vazifasini o’taydi. Bunday kafolatlar eksport-import operatsiyalarida keng ishlatiladi.
Tasdiqlangan kafolatlar berilgan kafolatlarni tasdiqlash shaklida namoyon boTadi. Masalan, bank o’z mijozi boTgan import qiluvchining toTov majburiyatlari bo’yicha kafolat bergan boTsa, eksport qiluvchining banki ham ushbu kafolatlar bo’yicha majburiyatni o’z zimmasiga oladi. Bu esa mavjud kafolatlami tasdiqlash yoTi bilan amalga oshiriladi.
Xalqaro kafolatlaming yana quyidagi asosiy shakllari ham mavjud:
1 .ToTov bo’yicha berilgan kafolatlar.
2.Sifatli mahsulotlar yetkazib berish bo’yicha berilgan kafolatlar (jarima, qo’shimcha xarajatlar).
Investitsiyalarning tavakkalchilik darajasi
Investitsiyalar tavakkalchilik darajasi bo’yicha yuqori tavakkalli va past tavakkalli investitsiyalarga ajratiladi. Moliya sohasida tavakkalchiliklik deganda investitsiyalarga mutloq yoxud nisbiy miqdordagi foyda kutilganidan ancha kam boTadi, boshqacha aytganda «tavakkalchilik» atamasi kutilmagan natija olish imkoniyatini anglatadi. Qo’yihna mablagTariga foydani mutloq yoxud nisbiy miqdorlarining yoyilishi qanchalik keng boTsa tavakkalchilik shunchalik katta boTadi va aksincha. Yakka investor eng kam tavakkalchilikka ega boTgan davlat qimmatli qog’ozlardan tortib eng yuqori tavakkalli tovarlargacha boTgan vositalarni keng tanlash imkoniyatiga ega. Albatta, tavakkalchilik ko’p xollarda emitentning, vositachining yoki muayyan moliyaviy vositalarni sotuvchisining sofdilligiga bogTiq. Past tavakkallik investitsiyalar muayyan daromad olishni xavfsiz vositasi hisoblanadi. Aksincha, yukori tavakkalli investitsiyalar xavfli hisoblanadi.
Nazorat uchun savollar
0’zbekiston Respublikasida sug’urta bozorining rivojlanishi borasidagi 0’zgarishlami sanab bering.
0’zbekistonda faoliyat yuritayotgan sug’urta kompaniyalari va ulaming xorijiy investitsiyalarni sug’urtalashdagi ahamiyatini tushuntirib bering.
Xorijiy investitsiyalami sugTirtalashning mohiyati nimalardan iborat?
Sug’urta kafolatini taqdim etish nimani anglatadi?
0’zbekiston Respublikasining sug’urta qonunchiligi nimalami nazarda tutmaydi?
34
0’zbekiston eksportchilariga sug’urta himoyasini taqdim etish maqsadida qaysi sug’urta kompaniyasi tashkil etildi?
Siyosiy xatarlardan sug’urtalash bo’yicha xalqaro tamoyillarga asoslangan holda qaysi sug’urta kompaniyasi tuzilgan?
CHet el investorlari uchun zarur moliya-iqtisodiy kafolatlarni ta’minlash uchun hukumat tomonidan chet el investorlarini himoyalash bo’yicha qanday qaror qabul qilingan ?
Xalqaro kafolatlar qachon va nima uchun qoTlaniladi ?
Xalqaro kafolatlaming asosiy turlari va ulamining mazmunini tushuntirib bering.
Investitsiyalaming tavakkalchilik darajasini tushuntirib bering.
|
| |
