2.22-rasm.
Dvigatelning reaktiv statik moment ostida teskari ulash va
reverslash rejimidagi mexanik tavsiflari.
Tavsifning
BC
qismini teskari ulab tormozlash rejimiga,
CD
qismi esa reverslash rejimiga mos keladi.
Tavsifning
С
nuqtasida qo‘shimcha qarshilikni chiqarib tash-
lab dvigatelni tabiiy mexanik tavsifdan o ‘matilgan rejim para-
metrlari bilan
A
nuqtaga o‘tkazish mumkin.
Aktiv statik moment bo‘lganda teskari ulab tormozlash reji-
mini faqat yakor zanjiriga katta qo‘shimcha qarshilik
Rq
ulab olish
mumkin (2.23-rasm). U holda, dvigatel boshlang‘ich nuqta
A
dan
В
nuqtaga o‘tadi. Dvigatel tavsifning
BC
qismida dvigatel rejimi
da,
CD
qismida esa teskari ulash rejimida ishlaydi.
с \
;
м„
м
\\
4D
! Ч
:
v
2.23-rasm.
Dvigatelning aktiv statik moment ostida teskari ulash va
reverslash rejimidagi mexanik tavsiflari.
Turg‘un harakat nuqtasi
D
da dvigatel mexanizmning harakat-
lantiruvchi momenti
Mq
ni qoplaydigan tormozlash momenti hosil
qiladi.
Bu dvigatellaming kamchiligi yuqorida ko‘rsatilganlardan
tashqari mexanik tavsiflaming yetarli darajada qattiq emasigida
bo‘lib, bu ulami yuklama o‘zgarganda tezlikni mo‘tadil ushlab
turish talab etiladigan mexanizmlarda qo‘llab bo‘lmasligini ang-
latadi.
2.8. ARALASH QO‘ZG‘ATISH CHULG‘AMLI
DVIGATELLARNING MEXANIK TAVSIFLARI
Aralash qo‘zg‘atish chulg‘amli mashinalar mustaqil va ketma-
ket qo‘zg‘atish chulg‘amli mashinalaming afzalliklarini saqlab
qoladi.
Odatda, mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli dvigatellar kichkina
ketma-ket chulg‘amga ega bo‘lib, bu yerda hosil bo‘ladigan mag
nit oqim asosiy oqim bilan birga ta’sir etib magnitsizlantiruvchi
yakor reaksiyasini kompensatsiyalaydi. Shu bilan dvigatel mexa
nik tavsifining qattiqligi ortadi. Lekin ular aralash chulg‘amli ma
shinalar qatoriga kiritilmaydi.
Nominal rejimda aralash chulg‘amli mashinalar mustaqil
chulg‘amining magnit harakatlantiruvchi kuchlari (MHK) ketma-
ket chulg‘am MHK laridan 1,5-2,5 marta kattaroq bo‘ladi. Shun
day qilib, aralash qo‘zg‘atish chulg‘amli dvigatelning mexanik
tavsiflari mustaqil va ketma-ket chulg‘amli dvigatellar tavsiflari-
ning oraliq holatini egallaydi.
Mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘ami mavjudligi tufayli aralash
chulg‘amli dvigatel chegaralangan salt yurish tezligiga ega bo‘la-
di:
n
0
=
UfCE
Фп
bu yerda: Ф ,- mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘ami hosil qiladigan
oqim.
Shu bilan birga ketma-ket chulg‘am mavjudligi uchun kichik
yuklamalarda mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli dvigatellarga nisba
tan tezlikning tushishi ko‘proq bo‘ladi.
Yakorda tok katta bo‘lganda aralash chulg‘amli dvigatelning
magnit tizimi to‘yinadi. Shuning uchun uning mexanik tavsiflarini
hisoblashda ketma-ket chulg‘amli mashinalar uchun tatbiq etilgan
formulalar va usullar qo‘llaniladi. Yakor toki nol bo‘lganda ham
(En'])t
ning qiymati nol bo‘lmagan o ‘tish tavsifl (
En~l)t = f( I
v)
kabi bo‘ladi (2.24-rasm,
a).
Bunday dvigatellarda teskari ulab tormozlash boshqa o ‘zgar-
mas tok mashinalaridagidek amalga oshiriladi (2.24-rasm,
b).
Di
namik tormozlash yoki energiyani tarmoqqa qaytarib tormozlash
rejimlarida ketma-ket chulg‘am qisqa tutashtiriladi. Bu tormoz
lash tavsiflarining qattiqligini oshiradi (2.24-rasm,
b). 5
punktir
chiziq bilan dvigatelning ikkala chulg‘ami ishlayotgan holatidagi
tavsifi keltirilgan. Bu yerdan ko‘rinib turibdiki, generator rejimida
mashina yakoridagi tok yo‘nalishining o ‘zgarishi ketma-ket chul-
g‘am magnit oqimining tashkil etuvchilarining yo‘nalishi o‘zgari-
shiga olib keladi.
|
