10
P va N yarimo‘tkazgich chegarasida p-n o‘tish hosil bo‘lishi.
Demak p-n o‘tishning bir tomonida elektronlar asosiy zaryad tashuvchilar hisoblanib,
kovaklar esa asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilar bo‘lib hisoblanadi. Aslida p-n
o‘tishni elektronli va kovakli yarimo‘tkazgichlarni bir-biriga kontaktlashtirish yo‘li bilan
olish mumkin. Lekin bular orasida qoladigan tirqish p-n o‘tishning xossalariga ta‘sir
ko‘rsatadi. Bunga sabab, kontaktlashtirishdan oldin kontaktlashuvchi yuzlari orqali
adsorbsiyalangan boshqa moddalarning atom va molekulalari yarimo‘tkazgichlar
sirtida
kristall panjaraning nuqsonlarini vujudga keltiradi. Bu nuqsonlar p-n o‘tishning
xossalarini o‘zgartiradi.
Diffuziya usuli bilan p-n o‘tishni olish uchun n-germaniy olinib, uning ustiga p-
germaniyga aylantirib qo‘yadigan aralashma, masalan, indiy parchasi qo‘yiladi. Bularni
birgalikda vodorod bilan to‘ydirilgan xonada 500 gradus temperaturada ushlab turiladi.
Bu vaqtda indiy erib germaniy elementi bilan bir-biriga diffuziyalanib aralashib qoladi.
Natijada germaniy elementining bir qismi indiy aralashmasi bilan to‘yinib qoladi.
Soviganda hosil bo‘lgan monokristallning indiy bilan to‘yingan qismi p-
o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lib qoladi. Xuddi shu usulda oldin p-germaniyga
aylantirish
yo‘li bilan ham p-n o‘tish olinadi.
Elektronli yarimo‘tkazgichda Fermi energetic satxi o‘tkazuvchanlik zonasiga
yaqin joyda
turadi, kovakli yarimo‘tkazgichda esa valentlik zonasiga yaqin joylashadi.
Yarimo‘tkazgichning ikkala qismi bir biri bilan muvozanat holatda bo‘lsa, Fermi
energetic sathi bir hil tekislikda yotadi. (2-rasm) :
11
Yarimo‘tkazgichning ikkala qismidagi Fermi energetic sathining bir-biri bilan
tenglashishi p-n o‘tishda kontakt potensialar ayirmasi hosil bo‘lishiga sabab bo‘ladi.
Monokristallarning ikkala qismida ham difuziyalangan zaryad
tashuvchilar hisobiga
hajmiy zaryad zichligi hosil boladi. Elektronli yarim o‘tkazgich
qismidan elektronlar
chiqib ketganligi uchun musbat zaryadlar, teshikli yarim o‘tkazgich qismida esa manfiy
zaryadlarning hajmiy zichligi yuzaga keladi.
