|
“Yashil iqtisodiyot sari: nazariy va amaliy yondashuvlar tahlili”
Pdf ko'rish
|
| bet | 315/520 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 8,74 Mb. | | #237908 |
Bog'liq 03 04 2024 Yashil iqtisodiyot sari anjuman materiallari to\'plami“Yashil iqtisodiyot sari: nazariy va amaliy yondashuvlar tahlili”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
317
turli shakllarda undirilganligini koʻramiz. Bu shuni koʻrsatadiki, soliqlarning paydo
boʻlishi eng dastlabki ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish ehtiyojining paydo boʻlishi
bilan bogʻliq. Davlat rivojlanishi bilan birga soliq tizimi ham takomillashtirildi.
Soliq tizimi yordamida hukumat mamlakatdagi moliyaviy oqimlarni tartibga soladi,
taqsimlaydi va qayta taqsimlaydi, shuningdek, butun milliy iqtisodiyotga ta’sir
qiladi. Shunday qilib, soliqlar jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarning
ajralmas qismiga ilk davrdan boshlab aylanib qolganligini ta’kidlash mumkin.
Soliq siyosati moliyaviy-iqtisodiy munosabatlar asosida ishlab chiqiladi.
Davlat soliq siyosati orqali respublika iqtisodiyotini barqarorlashtirish va
rivojlantirishga har tomonlama faol ta’sir koʻrsatish mumkin, chunki soliqlar
moliyaviy munosabatlar va iqtisodiy siyosatning tarkibiy qismidir.
Soliqlarning iqtisodiy mohiyatidan kelib chiqib, soliqqa tortishning uch
guruhini ajratish mumkin: aylanma soliqlar, daromad soligʻi va mulk qiymatiga
solinadigan soliqlar. Bundan tashqari, soliqlar manbasini undirish xususiyatiga koʻra
ularni toʻgʻridan-toʻgʻri va bilvosita ajratish mumkin. Toʻgʻridan-toʻgʻri soliqlar
toʻgʻridan-toʻgʻri mulk egalarining daromadlaridan, bilvosita soliqlar esa sotilgan
tovarlar va xizmatlarning tannarxidan undiriladi. Bilvosita soliqlarning ayrimlariga
qoʻshilgan qiymat soligʻi, aktsiz soligʻi va bojxona toʻlovlari kiradi. [1]
Soliqqa tortish tizimi turli elementlarni oʻz ichiga oladi, masalan, soliq
predmeti, ob’ekti, manbasi, soliq stavkasi, soliq birligi, soliq imtiyozlari va
boshqalar.
Avvalo, soliq tizimi va soliqqa tortish tizimi oʻrtasidagi farqni tushunish
muhimdir. Soliqqa tortish tizimi deganda soliqlar miqdori tushuniladi. Tashkiliy
jihatdan soliqqa tortish tizimi tuzilmaviy usullar majmuidir. Bu Oliy Majlis
tomonidan belgilanadigan va ijro etuvchi hokimiyat organlari tomonidan
undiriladigan soliqlarni tarkib toptirishning usul va tamoyillaridan iborat amaliy
tizimdir. Bu usul va tamoyillar jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy tizimida oʻz ifodasini
topadi.
Korxonalar, tashkilotlar, firmalar va jismoniy shaxslar kabi soliq
munosabatlarining tashkilotchilari soliqqa tortish subekti hisoblanadi. Davlat ham
soliqqa tortish ob’ekti hisoblanadi.
Soliq solish ob’ekti soliqqa tortiladigan daromadlar, mol-mulk, tovarlar va
boshqa toifalar boʻlib, ularning nomi koʻpincha qoʻllaniladigan soliqqa mos keladi.
Soliq qonunchiligida qaysi soliqlar davlat byudjetiga, qaysilari mahalliy
byudjetga tushishi aniq belgilab berilgan. Davlat byudjeti mablagʻlarining bir qismi
mahalliy byudjetlarga yoʻnaltiriladi.
Soliq solish ob’ektiga koʻra soliqlar toʻgʻridan-toʻgʻri va bilvosita boʻladi.
Toʻgʻridan-toʻgʻri soliqlar soliq toʻlovchining daromadlari va mol-mulkidan
undiriladi, egri soliqlar esa mahsulotni baholash vaqtida olinadi yoki uning narxiga
kiritiladi.
Har bir tadbir va faoliyat oldindan belgilangan va ishlab chiqilgan siyosatga
muvofiq amalga oshiriladi. Siyosat deganda davlat oldindan belgilab beradigan va
shakllantiradigan chora-tadbirlar majmui tushuniladi. Ushbu siyosat soliq masalalari
sohasida ham qoʻllaniladi. Soliq siyosati davlat moliya siyosatining muhim tarkibiy
|
| |
