|
«yengil sanoati texnologiyasi»
|
| bet | 6/27 | | Sana | 14.02.2024 | | Hajmi | 1,7 Mb. | | #156593 |
Bog'liq Yengil sanoat Tikuvchilik3- Laboratoriya ishi.
Mavzu. TO’QIMACHILIK TOLALARINI BIR-BIRIDAN AJRATISH
Ishning maqsadi:
To’qimachilik tolalarining alanga ta’sirida bir-biridan farqlanishini o’rgatish.
Topshiriqlar:
1.Oranoleptik usul –tolalarning tashqi ko’rinishi va yondirish usuli bilan aniqlash.
2.Mikroskopik usul yordamida o’rganish.
3.Kimyoviy usul yordamida o’rganish.
T/r
|
Tolalarning nomi
|
Tolalarning holati
|
Hidi
|
Qoldig’i
(kuli)
|
Alangaga
Kirganda
|
Alanga
ichida
|
Alangadan
olganda
|
1.
|
Paxta, zig’ir, viskoza, mis-ammiak
|
Tez yonadi
|
Yorug’ alanga hosil qilib yonadi
|
Yonishni davom yettiradi
|
Yongan qog’oz-
ning hidi
|
Engil, kumush rangli
|
2.
|
Jun, ipak
|
Alangandan qochib jizg’anak hosil qiladi
|
Yorug’ alanga hosil qilib jizg’anak bo’lib yonadi
|
Yonishni sekinlik bilan to’xtatadi
|
Yongan sochning hidi
|
Barmoq bilan yezilganda qora sharcha
|
3.
|
Asetat
|
Eriydi
|
Yorug’ alanga hosil qilib yonadi
|
Yonishni davom yettiradi
|
Sirka hidi
|
Qora qatiq sharcha
|
4.
|
Kazein
|
Tez yonadi
|
Yorug’ alanga hosil qilib yonadi
|
Yonishni davom yettiradi
|
Kuygan sutning hidi
|
Barmoq bilan yezilganda qora sharcha
|
5.
|
Kapron,
lavsan
|
Eriydi
|
Kichik alanga va qora tutun bilan yonadi
|
Yonishni davom yettiradi
|
Surguch hidi
|
Issiq paytda-
eritma, sovuganda qattiq sharcha
|
6.
|
Nitron
|
Eriydi
|
Tez alanga va qora tutun bilan yonadi
|
Yonishni davom yettiradi
|
Spesifik
|
Barmoq bilan yezilganda qora sharcha
|
7.
|
Xlorin
|
Eriydi
|
Havo rangli alanga va qora tutun bilan yonadi
|
Yonishni bir zumda to’xtatadi
|
Xlor hidi
|
Qora qattiq sharcha
|
4- Laboratoriya ishi.
Mavzu: Tikuvchilik iplarining xususiyatini o’rganish
Tikuvchilik iplarining xususiyatlarini aniqlash
Asosiy ma’lumot. Tikuvchilik iplarining savdo nomeri-bu tikuvchilik iplarining qalinligini (yo’g’onligini) shartli belgisi bo’lib, u qanchalik ingichka bo’lsa, savdo nomerining son qiymati shuncha yuqori bo’ladi. Yo’g’onligiga qarab 3 va 6 ko’shimli g’altak iplar quyidagi savdo nomerlariga bo’linadi:
3 qo’shimli-10,20,30,40,50,60,80,100,120.
6 qo’shimli -10,20,30,40,50,60,80.
Tikuvchilik iplarining haqiqiy diametri-laboratoriyada sinov yo’li bilan moslamalardan aniqlanadigan diametr.
Tikuvchilik iplarining hisoblangan diametri-hisoblash yo’li bilan tenglama yordamida aniqlanadigan diametr.
Tikuvchilik iplarining eshilishdagi qisqarishi-bir necha iplardan tashkil topgan (tuzilgan) iplarning yoki bir ipning eshish natijasida uzunligining qisqarishiga aytiladi.
Tikuvchilik iplarining xususiyatlarini aniqlash usullari
Iplarining chiziqiy zichligini aniqlash usuli
Tikuvchilik iplarning chiziqiy zichligini aniqlash uchun 100 metrli kalava o’rab olinadi va ularning massasi aniqlanadi. Tikuvchilik iplarining chiziqiy zichligini aniqlash uchun qo’l bilan ishlanadigan charx yordamida 10 metrdan beshta kalava o’rab olinadi (11-rasm). Har bir kalavaning massasi aniqlanadi. O’n metrli kalavaning o’rtacha qiymatini 10 ga ko’paytirib, 100 metrli kalavaning qiymati aniqlanadi (12-rasm).
4.1-rasm. CHarx shakli.
4.2-rasm. Kvadrant tarozisining shakli.
Olingan natija yordamida tikuvchilik iplarining haqiqiy natijaviy chiziqiy zichligi (g/km) quyidagi formula yordamida hisoblanadi.
.
Tashkil qiladigan iplarning sonini sanab, (g/km) chiziqiy zichligi aniqlanadi.
Savdo nomeri bilan natijaviy chiziqiy zichligining o’zaro munosabatini 2-jadval yordamida foydalanib, tikuvchilik iplarning savdo nomeri N bilan belgilanadi.
2 - jadval
Savdo nomeri
N
|
Uch ko’shimli tikuvchilik iplari
|
Olti ko’shimli tikuvchilik iplari
|
Tashkil qiluvchi iplarning chiziqiy zichligi
|
natijaviy chiziqiy zich-ligi
|
Tashkil qiluvchi iplarning chiziqiy zichligi
|
natijaviy chiziqiy zich-ligi
|
10
|
34,5
|
103,0
|
16,5
|
103,0
|
20
|
27,0
|
81,8
|
13,0
|
81,0
|
30
|
21,0
|
63,6
|
11,0
|
68,6
|
40
|
16,5
|
50,0
|
8,5
|
53,9
|
50
|
13,0
|
39,4
|
7,5
|
46,6
|
80
|
7,5
|
22,7
|
5,9
|
41,8
|
100
|
6,7
|
20,3
|
-
|
36,8
|
120
|
5,9
|
17,9
|
-
|
-
|
Tikuvchilik iplarining haqiqiy diametrini aniqlash. Tikuvchilik iplarining haqiqiy diametrini aniqlash uchun «SNIXBI»da yaratilgan iplarning diametrini aniqlaydigan maxsus moslama, okulyarli yoki ob’ektivli mikroskop va yo’g’onlikni o’lchaydigan moslamalarni qo’llash mumkin. Ipning diametrini o’lchaydigan moslamaning o’lchov maydonlarining orasiga oltita bir-biriga parallel joylashgan ip o’rnatiladi va ularning diametri 2-jadvalga qarab olinadi.
Pishitilgan iplarning yo’g’onligi va qisqarishini aniqlash. Tikuvchilikda ishlatiladigan pishitilgan iplarning umumiy chiziqiy zichligini va eshishda ipning qisqarishini aniqlash uchun krutkomer KU-500 asbobidan foydalaniladi.
KU-500 asbobining qisqichlari orasini 500 mm ga qo’yib, ip teskari tomonga eshiladi. Eshilgan ipni tashkil etuvchi tanho iplar parallel holatga kelganda krutkomer asbobidan eshilishlar soni va eshilganda ipning qisqarishi yozib olinadi. Qisqichlar orasidagi iplarning massasi tortilib ipning umumiy chiziqiy zichligi topiladi.
bu erda: - tanho ipning chiziqiy zichligi, teks; -tanho iplar soni.
Eshilganda iplarning qisqarishini hisobga olib, umumiy chiziqiy zichliq quyidagi formula bilan aniqlanadi.
bu erda: -birinchi qo’shib eshilgandagi ipning qisqarishi.
Agar iplar ikki marta qo’shib eshilsa ipning umumiy chiziqiy zichligi quyidagi formula bilan aniqlanadi.
bu erda: -ikkinchi marta qo’shib eshilgandagi ipning qisqarishi.
Agar har xil yo’g’onlikdagi tanho iplar qo’shilsa umumiy ipning chiziqiy zichligi ularning yig’indisiga teng:
;
U holda eshilgan iplarning eshilganda qisqarishi (teks) da quyidagi formula bilan aniqlanadi:
|
| |
