|
Yosh olimlar ilmiy-amaliy konferensiyasi in-academy uz/index php/yo 17 zardushtiylik dinining shakllanish tarixi va tarqalish hududlariBog'liq Yosh olimlar 1004YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
18
mazdeizm g’oyasini taqdim etgan Axura Mazdaning qudratli shaxsidan foydalanish uchun Mitra
kultiga barham berishga harakat qilishgan bo’lishi ham mumkin.
G’arb madaniyati ichida yunonlar Ahura Mazdani ijodiy qobiliyati va otasining obrazi tufayli
Zevs xudosiga teng keladigan iloh deb hisoblashgan. Yunon tarixchisi Gerodot tomonidan
yozilgan matnda Tarixning to’qqiz kitobida yozuvchi zardushtiylikning ba’zi unsurlarini tan
olish mumkin bo’lgan eroniy xalqlarning tavsifini bergan, ushbu tarixchining so’zlariga ko’ra,
ushbu dinning ba’zi oqimlariga ergashganlar - Maglar nomi bilan laqablangan Eron qabilasi
bo’lgan.
«Axura» atamasi hindularga ham ma’lum bo’lgan; ammo, ular buni “Asura” talaffuz qilardilar.
Binobarin, aynan eroniylar asl talaffuzini biroz o’zgartirib, «s» ni «h» ga o’zgartirishga qaror
qilishdi. Buni tasdiqlash mumkin, chunki Rig-veda oliy borliqni belgilash uchun ishlatilgan
«Asura» atamasi paydo bo’ladi.
Ahamoniylar davrida zardushtiylik katta ahamiyatga ega bo’ldi. Hatto ushbu diniy moyillik
matnlarining katta qism o’sha paytda yozilgan. Biroq, ushbu marosimlar va e’tiqodlarning
aksariyati og’zaki hisob sifatida saqlangan. Ahamoniylar sulolasi tugagach, zardushtiylik
yondashuvlaridan ma’lum bo’lgan boshqa xudolar va diniy tushunchalar birlashtirila
boshlandi. Zardushtiylik mashhur Ipak yo’li orqali Xitoyga yetib bordi va shu sababli u Osiyo
mamlakatlarining ayrim mintaqalarida ma’lum maqomga ega bo’ldi. Zardushtiylik
ibodatxonalari Xitoyning ayrim hududlarida, xususan Zhenjiang va Kayfeng mintaqalarida
topilgan. VII asrda Sosoniylar sulolasi arab qo’shini tomonidan mag’lubiyatga uchradi. Shu
paytdan boshlab aholi zodagonlardan boshlab asta-sekin dehqonlar jamoatchiligi orqali
tarqalib, asta-sekin islomga amal qila boshladi. Zardushtiylarning katta qism bu hududlarni
Hindistonga joylashish uchun tark etishdi va u yerda ular qabul qilindi. Hindistondagi
zardushtiylarning ushbu guruhi Parsis nomi bilan tanilgan va bugungi kunda yuz mingdan
ziyod odam bor.
Zardushtiylar uchun yagona xudo - Axura Mazda, u nafaqat mavjud bo’lgan hamma narsaning
yaratuvchisi, balki boshi va oxiridir; bundan tashqari, u sof, abadiy va mumkin bo’lgan yagona
haqiqatdir. Ahura Mazdani biron bir inson ko’rmaydi. Zardushtiylarning abadiy qonuni sifatida
tanilgan Daena imon, din va dharma degan ma’noni anglatadi. Ushbu qonunga butun insoniyat
rioya qilishi kerak va nafaqat dunyoning balki butun koinotning to’g’ri tartibini aks ettiradi.
Zardusht eramizdan avvalgi VI asrda yashagan. Xorazmda yashagan chorvadorlar oilasi
Spitama urug’idan bo’lgan. Otasi Paurushasp, onasi Dugdova ot va tuya boqish bilan
shug’ullanganlar. Zardusht ko’p xudolikka sig’inish hamda ko’plab qurbonliklar qilinishi
natijasida mollar qirilib kеtayotganligi, shuningdеk, turli qabilalar o’rtasida nizolar kеlib
chiqayotganligini ko’rib, uning oldini olish choralarini izlaydi va ana shu maqsadda o’z
ta’limotini targ’ib qila boshlaydi. Lеkin qabila boshliqlariga uning ta’limoti va unda ilgari
surilgan g’oyalar yoqmaydi. Zardusht xudodan kеlgan vahiy orqali ko’pxudolikka qarshi
yakkaxudolikni targ’ib qila boshlaydi, kuchli hokimiyat o’rnatib, yеr yuzida tinchlikni barqaror
etish uchun kurashadi, yaxshilik va ezgulik xudosi Axura Mazdani ximoya qiladi[2].
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Yosh olimlar ilmiy-amaliy konferensiyasi in-academy uz/index php/yo 17 zardushtiylik dinining shakllanish tarixi va tarqalish hududlari
|
