|
Yuksak ma’naviyatli shaxsni shakllantirishning nazariy-metodologik asoslari 1 – ma’ruza mashg‘ulot
|
| bet | 44/89 | | Sana | 26.09.2024 | | Hajmi | 478,28 Kb. | | #272518 |
Bog'liq Ta\'lim tarbiyaning dolzarb muammolari majmuaI. Trening – (ingliz tilidan training-train –o‘qitmoq, tarbiyalamoq) interfaol mashg‘ulotlarni amalga oshirishning asosiy shakli bo‘lib, u o‘rganilishi lozim bo‘lgan nazariy g‘oya va fikrlarni amaliy ish, mashqlar davomida o‘zlashtirish, muloqot almashish imkonini beruvchi tashkiliy tadbir hisoblanadi. Trening bu nafaqat ta’lim oluvchilarda shaxslararo o‘zaro hamkorlikning samarali ko‘nikmasini shakllantirishga balki, mutaxassis kasbiy kompetentligining umumiy darajasini oshirishga yo‘naltiriladi. Trening mobaynida o‘qituvchilar nazariy ma’lumotlarni o‘zlashtirish bilan birga, ularda bilish, emotsional va xulq-atvor ko‘nikmalari rivojlanib boradi. • tahsil oluvchi faoliyatiga mo‘ljallangan ta’lim shakli bo‘lib, nazariy ma’lumotlarni amaliy mashqlar orqali o‘zlashtirilishini ta’minlaydi. U ta’lim beruvchi tomonidan o‘qitishni emas, balki tahsil oluvchi tomonidan mustaqil va faol o‘rganishni ko‘zda tutadi Trening Treninglar o‘rganilishi lozim bo‘lgan nazariy g‘oya va fikrlarni amaliy ish hamda mashqlar davomida o‘zlashtirish imkoniyatini beradi va qatnashchilardagi o‘zaro hamkorlikni, samarali muloqot ko‘nikmasini shakllantirishga yo‘naltiriladi. Har qanday trening quyidagi bosqichlardan tashkil topadi: 1. Izyuminka (joziba - qatnashchilar bilan ishlashning o‘ziga hos ajoyib tomoni) qatnashchilarning treningga qiziqishini uyg‘otish uchun qisqa bahs boshlash, savollar berish, qatnashchilar fikrini chalg‘ituvchi (provakatsion) ta’kidlarni ilgari surish yoki qandaydir faoliyat turini faraz qilish. O‘quv mashg‘uloti qatnashchilarining dastlabki bilimlari va ularning hayotiy tajribalarini bog‘lashga harakat qilish. Trening ahamiyati nimadan iborat ekanligi sabablarini tushuntirish. Odatda trening qatnashchilari birinchi mashg‘ulotda o‘zini noqulay sezishi, Sizga nisbatan ishonchsizlik holatlari kuzatiladi. Unutmang, Sizning har bir harakatingiz va e’tiboringiz qatnashchilar ishonchini qozonishigizga asos bo‘ladi. 2. Qatnashchilar uchun natijalarni ta’kidlash. Qatnashchilarga treningdan qanday maqsad kutilayotganini auditoriyaga tushuntiring. Qatnashchilar trening natijasida: «Bu treningdan keyin nimalarni bilishim va nimalarni qilishim lozim?» degan savolga javob berishlari kerak. 3. Trenerning hissasi. Trening uchun zarur dastlabki ma’lumotlar, zarur bilimlar (matn, ma’ruza, hujjatlar, o‘qish) va biror faoliyat turini o‘tkazish uchun fan mazmunini namoyish qilish. 4. Interfaol strategiya - treningning yuragidir. Interfaol uslubiyotda foydalanadigan ish tartibini qisqacha bayon qilish. Interfaol uslub-bu jamoaviy muhokamani tashkil etish, fikrlarni erkin aytish, muhokama, tahlil va faoliyatni baholashdir. Umuman treningdagi faoliyatning ushbu turida qatnashishning barcha qadamlarini chizib chiqish. Guruhda ishlash uchun aniq va qisqa tushuntirishlar olib borish. Qatnashchilar tushunganlik darajasini muntazam nazorat qilib borish. Treningni yakunlashga vaqt etishi uchun, uning har bir qismini diqqat bilan tashkil qilish. Bu erda treningni o‘tkazish uchun mo‘ljallangan savollar muhim ahamiyatga egaligini e’tibordan chetda qoldirmaslik. Trener mashqlarni qatnashchilar tomonidan bajarish jarayonida topshiriqlarni to‘g‘ri bajarishini kuzatib borishi lozim. 5. Debrifing (xulosa) baholash. Qatnashchilar o‘zlari yod olgan va o‘zlashtirgan bilim(yo‘nalish)lari bo‘yicha xulosa qiladilar, o‘zlashtirgan ma’lumotlar va malakalarni boshqa holatlarda, talabalar bilan ishlashda qo‘llashni muhokama qiladilar. Bu - treningni baholash qismidan iborat bo‘lib, bunda «Qatnashchilar nimani o‘rgandilar?» savoliga javob olinadi. Trening davomida qatnashchilar o‘rgangan yoki ko‘rsatgan bilimlari natijalar bilan mos kelishini tekshiriladi. Treninglar an’anaviy o‘quv mashg‘ulotlaridan quyidagi jihatlari bilan farqlanadi: bunda ta’lim oluvchilar yoki ishtirokchilar guruhi yoshi va bilim jihatdan bir xil bo‘lmaydi;
trening jarayonining asosiy maqsadi ishtirokchilarni o‘zaro muloqotga chorlash va faollashtirishdan iborat etib belgilanadi;
o‘qitish va tarbiyalashning shakl, metod va vositalari trening maqsadidan kelib chiqib tanlanadi va individuallashtiriladi. YAxshi trening har doim trener va qatnashchilarning o‘zaro hamkorlikdagi harakatlariga asoslanadi. Treningni o‘tkazish texnikasi Qatnashchilar bilan noverbal (so‘zsiz, mimika, pantomimika, qarash va hokazo) aloqa o‘rnatish: Gapirayotganingizda har bir tinglovchini ko‘z ostingizda tuting. Hammaga bir xil e’tibor bering, Siz guruxdagi ba’zi odamlarga xayrixoh bo‘lib qolmang. Xonada guruhning diqqatini buzmasdan harakat qiling (tez-tez va maqsadsiz yurishlardan qoching, shuningdek, guruhga o‘zingiz ko‘rinmaydigan joydan turib gapiring). Qatnashchilarning bosh qimirlatishi, tabbassumi va hatti harakatlari nimanidir aytmoqchi ekanliligiga hohishi borligiga e’tibor bering. Guruh qarshisida turing. O‘qish va trening boshlanganda o‘tirmang (xotirjam, shu bilan birga maqsadli va qat’iy bo‘ling). Verbal (nutqiy) aloqa o‘rnatish:
Savollarni shunday tuzingki, qatnashchilar gapirsin. Bunda Sizga ochiq savollar yordam beradi: «Siz bu haqda nima deysiz?», «Nimaga?», «Qanday? «Agar? va hokazo. Agar tinglovchi «Ha», «Yo‘q» deb javob bersa, «Nega shunday gapiryapsiz?» deb so‘rang.
O‘z ovozingiz ohangiga e’tibor bering. Ayniqsa, qatnashchilar ichida pedagogik ma’lumoti bo‘lmagan kishilar bo‘lsa, u holda asta-sekin va aniq gapiring.
Qatnashchilarni o‘zingizdan ko‘proq gapirishga undang. O‘zingiz va qatnashchilarning so‘zga chiqish vaqtlarini hisobga olib boring.
Hamma savollarga faqat o‘zingiz javob bermang. Qatnashchilar bir- birining savollariga javob berishi mumkinligini unutmang. Bu Sizning zahirangizni ko‘paytiradi. «Kimdir bu savolga javob bera oladimi?» deb so‘rang.
Qatnashchilarning fikrini o‘z so‘zingiz bilan takrorlab, bir oz o‘zgartirib ifoda qiling. Bu Sizga gapiruvchini tushunishingizni etarli darajada nazorat qilishga imkoniyat beradi va muhokama savollarini tushunishni kuchaytiradi.
Bahs umumlashtirilgan natijalari mohiyatini har bir ishtirokchi to‘g‘ri tushunganiga va to‘g‘ri yo‘nalishda ketayotganligiga amin bo‘ling. Bu qarama- qarshiliklarni ko‘rish va xulosa chiqarish uchun qulay fursatdir.
Shaxsiy tajribangiz mazkur bahsga mos kelsa, qatnashchilar fikrlarini mustahkamlang. «Bu menga o‘tgan yilgi voqeani eslatadi» - deyishingiz mumkin.
Treninglarni samarali amalga oshirishda o‘qitish metodlarining tanlanishiga katta ahamiyat beriladi.
|
| |
