248
yordamida amalga oshiriladi va asboblarning ko’rsatkichi faqat sekin polyarlanish
jarayoniga ta’sir ko’rsatadi (6.1- rasm). Qarshiliq quyidagicha aniqlaniladi:
i
U
R
iz
. Tabiiyki, tokning pasayishi bilan izolyatsiyaning qarshiligi o’sadi. Tajriba
yuli
bilan
o’rnatilganki, ko’pchilik izolyatsiyalovchi konstruktsiyalarda
polyarlanishning vaqt doimiysi T bir minutdan kam. Kuchlanish qo’yilgandan
T=1min
lahzadan keyin
iz
R
turg’unlashgan qiymatiga erishadi. Bu qarshiliq
izolyatsiyani kesib o’tadigan o’tkazuvchan yo’lning mavjudligini bildiradi. Bu
qarshilikning keskin tushib ketishi dielektrikda deffektning
rivojlanayotganini
bildiradi.
6.1- rasm. O’zgarmas kuchlanishda izolyatsiya orqali oqayotgan tok va izolyatsiya qarshiligining
o’zgarishi.
Izolyatsiya polyarlanish (qutblanish) tokining pasayishi va izolyatsiyaning
qarshiligining vaqt bo’yicha o’sishini xarakterlaydi. Qarshilikning o’sishi
1
2
t
t
R
R
nisbat bilan ifoda etiladi.
Bu yerda
1
t
R
va
2
t
R
izolyatsiyaning
1
t
va
2
t
lahzalarda
o’lchangan aktiv qarshiligi.
Izolyatsiyaning qarshiligini o’lchash megommetr orqali amalga oshiriladi.
Izolyatsiyadagi sirg’ish toki dielektrikning o’tkazuvchanligi yoki uning
sirtini ko’payishi bilan oshib boradi.
2. Izolyatsiyani dielektrik isroflar burchagi bo’yicha tekshirish.
249
Dielektrik orqali qutblanish tokining oqishi izolyatsiyani
qizishiga olib
keladi. U bilan bog’liq energiya isrofiga dielektrik isrof deyiladi. Sanoat
chastotasida dielektrik isrof asosan tezkor qutblanish hisobiga paydo bo’ladi. 6.2-
rasmda keltirilgan almashtirish sxemasiga o’zgaruvchan kuchlanish qo’yilganda
o’rnatilgan qutblanish toki
rC
va
R
shaxobchalari orqali oqadi.
6.2- rasm. Izolyatsiyaning almashtirish sxemasi.
Sxemada oqayotgan aktiv tok yig’indisi quyidagicha aniqlanadi:
2
1
1
