Yuqori kuchlanish texnikasi

234 
bir vaqt ichida ma’lum miqdordagi energiya jamlanadi. Kondensatorda 
jamlanadigan energiya W quyidagi formuladan aniqlanadi: 
2
2
2
2
2
2
E
V
d
SU
CU
W
.
d
.
a





,
(5.20)
bu yerda 
S
- elektrodning yuzasi; 
.
d
.
a
V
= Sd - dielektrik aktiv qismining xajmi; 
d
U
E

- dielektrikning aktiv qismidagi elektr maydon kuchlanganldigi. 
Kondensatorni yasashga sarflanayotgan aktiv materialning xajmi va uning 
narxi dielekrikning dielektrik singdiruvchanligiga va yanada kuchliroq maydon 
kuchlanganligiga bog’liq. Ishchi elektr maydon kuchlanganligi o’z navbatida 
dielektrikning qisqa muddatli, ayniqsa uzoq muddatli elektrik mustahkamligiga 
hamda dielektrikdagi isrofga bog’liq. Boshqacha qilib aytganda ishchi 
kuchlanganlik shunday o’rnatiladiki u dielektrikning elektrik mustahkamligidan 
yuqori 
va 
ruxsat 
etilgan 
diapazondan 
ortiqga 
qizdirmasligi 
kerak. 
Kondensatorlarda shunday dielektrik ishlatilishi kerakki ularning elektr 
mustahkamligi, td

va qizish tempraturasi ma’lum munosobotda bo’lishi kerak.
Yuqoridagi talabga javob beradigan dielektrik suyuq yoki yarim suyuq 
izolyatsiyalovchi material singdirilgan kabel yoki kondensator qog’ozi 
hisoblanadi. Kupincha bu qog’ozlarga kondensator yoki kostor moylari 
singdiriladi. Xorijiy mamalakatlarda esa mineral moylarga nisbatan birqancha 
ustunlikga ega bo’lgan sintetik izolyatsiyalovchi suyuqlik – sovola qo’llaniladi. 
Chunki moy singdirilgan qog’ozning elektr mustahkamligi va dielektrik 
singdiruvchanligi keskin kupayadi. Bunga sabab qog’ozdagi o’yiqlarning 
kupchiligi, ya’ni qog’ozning 25 – 35% qismini moy bilan tulishi hisoblanadi. 
Kondensatorga qo’yilgan kuchlanishning chastotasi oshishi bilan qog’ozli – 
moyli dielektrikning elektrik mustahkamligi va ionlashtirish kuchlanishi sezilarli 
darajada pasayadi (5.7- rasm). Bundan tashqari birlik vaqt ichida tebranish davri 
sonining kupayishi, va hamda 

tg
oshishi hisobiga dielektrikda bo’layotgan isrof 
kupayadi. SHuning uchun qog’ozli – moyli izolyatsiyali kondensatorlar 10 kGts 

235 
dan yuqori chastotaga tayyorlanmaydi. Agar chastota 10 kGtsdan ancha kam 
bo’lsa ishchi kuchlangan-likni kuchli pasaytirishga va sovutishning maxsus 
tadbirlarini qullash talab etiladi. Qog’ozli–moyli izolyatsiyada ionlanish jarayoni 
boshlanadigan kuchlanganlik bakdagi bosimni oshirish hisobiga sezilarli darajada 
kupaytirish mumkin. Misol uchun kabel qog’ozining qalinligi 8 mk bo’lib, uning 
bosimi 1.5 asmosferaga oshirsak ionlashish kuchlanganigini taxminan 25% ga
kupaytiradi. 
5.7- rasm. Qog’ozli – moyli izolyatsiyaning elektrik mustahkamligining chastotaga 
bog’liqligi. 
Shuni takidlash lozimki ionlashtirish kuchlanganli kondensatorni tayyorlash 
texnologiyasida gi rejimga kuchli bog’liq. Ayniqsa kondensator sektsiyalarini 
vakuumli quritish paytidagi qoldiq bosimga bog’liq.

Download 6,12 Mb.