250
6.3- rasm. Sanoat chastotasidagi kuchlanish ostidagi izolyatsiyada tok va kuchlanishning vektor
diagrammasi.
Shunga ko’ra dielektrik isrofni o’lchashda almashtirish sxemasidagi (6.2-
rasm)
rC shaxobcha nazorat qilinadi. Dielektrik yo’qotish burchagi birinchi
navbatda izolyatsiyada tashqi qo’shimchalarning, xususan, namlanishning
mavjudligini bildiradi.
Agar
R
qabul qilsak (6.1) va (6.2) ifodalardan quyidagini hosil qilamiz:
2
0
0
1
)
(
C
C
)
C
C
(
tg
.
(6.4)
Bu ifodadan ko’rinadiki, dielektrik isrof
tg
ob’ektning absolyut sig’imiga
bog’liq bo’lmasdan, faqat sig’imlarning nisbati
С
С
0
ga bog’liq. Shuning uchun
tg
izolyatsiya sifatining universal ko’rsatkichi hisoblanadi.
Agar dielektrikda
gazli ulanishlar soni ko’p bo’lsa, ular o’zi- o’zidan
tg
ni o’sib ketishiga olib
kelmaydi, chunki neytral gazlar juda past dielektrik isrofga ega. Biroq,
gazli
ulanishdagi
elektr
maydon
kuchlanganligi
o’lchash
paytida
kritik
kuchlanganlikdan katta bo’lsa gazli ulanishda ionlanish jarayoni boshlanib
tg
keskin o’sib ketadi.
Katta sig’imli jihozlar (masalan,
katta quvvatli generatorlar, elektr
motorlari, transformotorlar, kabellar va kondensatorlar) uchun dielektrik isrofning
qiymati izolyatsiyadagi shunday deffektlarni masalan ho’llanish, umumiy eskirish
251
va buzilishni ko’rsatsada, mahalliy deffektlar o’ta rivojlanmagan bo’lsa uni ilg’ay
olmaydi.
Ko’p qatlamli dielektriklarning sig’imini chastota o’sishi
bilan kamayib
borishini ushbu formula bo’yicha aniqlash mumkin:
2
2
2
1
1
2
2
2
2
2
1
2
2
1
2
1
1
2
2
1
2
1
1
C
C
C
С
)
C
C
(
g
)
