C
L
;
0
0
1
C
L
.
(5.1)
Shunday qilib, elektr mashinasining chulg’amini o’rtacha to’lqin qarshilikli
ma’lum uzunlikdagi liniya bilan almashtirish mumkin. U bo’ylab to’lqin harakat
qiladi, teskari yo’nalishda esa to’lqin statorning po’lat o’zagi bo’ylab qaytadi.
O’lchashlar ko’rsatadiki elektromagnit maydon to’lqinining tarqalish tezligi
80
15 m/mksek. Tarqalish tezligi generatorning quvvati oshgani sari kamayib
boradi. Generatorning quvvati oshishi bilan, uning to’lqin qarshiligi xam
kamayadi, chunki bu holda o’tkazgichning ko’ndalang kesimi kattalashishi bilan,
uning induktiv qarshiligi kamayib, uning erga nisbatan sig’imi oshadi.
Chulg’amning to’lqin qarshiligi faqat generatorning kuchlanishi va quvvatiga
bog’liq bo’lmasdan, chulg’amining konstruktsiyasiga ham bog’liq. Elektr
mashinalari chulg’amida to’lqinning so’nish koeffitsentini aniqlash uchun tajriba
natijalari kamligidan uni taxminan
=0,02/mksek deb olish mumkin.
Chulg’amning to’lqin qarshiligi mashinaning quvvati oshishi bilan kamadi, chunki
sig’im oshsa ingduktivlik kamayadi. SHu sababdan mashinaning nominal
kuchlanishi oshishi bilan chulg’amning to’lqin qarshiligi o’sadi, a tezlik
esa
tushadi.
Agar to’lqin statorning uchta faza cho’lg’amlari bo’yicha tushayotgan
bo’lsa, mashinaning izolyatsiyalangan neytralida esa kuchlanish to’lqinining
qaytishi hisobiga ikki martagacha ko’tariladi. Transformotorlardagi kabi
kuchlanishning bunday sezilarli darajada o’sishi faqat chulg’amga etarlicha
qiyalikka ega bo’lgan kuchlanish to’lqinining tushishi hisoblanadi. Hisoblashlar
ko’rsatadiki, neytralda kuchlanishning oshishini bartaraf etish uchun bu
koeffitsient
2
а
kV/mksek bo’lishi kerak.
To’lqin frontining boshlanishi
с
0
tezlik bilan xarakatlanadi, Bu yerda
- izolyatsiyaning nisbiy dielektrik singdiruvchanligi, c – yorug’lik tezligi.
CHulg’amdagi to’lqin yassilanish koeffitsienti a bo’lgan qiyshiq burchakliligi
219
tufayli o’rta va kam quvvatli elektr mashinalarining o’ramlararo izolyatsiyasiga
ta’sir etayotgan kuchlanishni ushbu ifoda orqali aniqlaymiz:
al
U
,
(5.2)
bu yerda
- to’lqinning chulg’am bo’ylab tarqalish tezligi, m/mksek;
l
-
o’ramning uzunligi, m; a – to’lqinning yassilanish koeffitsienti, kV/mksek.
Kuchlanish
U
ni o’ramlararo izolyatsiyaga qo’yiladigan impuls
kuchlanishning maksimal ruxsat etiladigan qiymatiga tenglashtirsak impulsning
o’rtacha qiyalanish koeffitsientini aniqlaymiz.
l
,
U
а
sin
et
.
rux
25
1
2
,
(5.3)
bu yerda
sin
U
- o’ramlararo izolyatsiyani sinash kuchlanishi.
Aylanuvchi mashinalarning bosh izolyatsiyasi zavodda ishlab chiqarish
paytida 4 marta sanoat chastotasidagi kuchlanishga sinaladi: 1- Alohida
elementlarni pazga joylashtitirguncha; 2- g’altaklar pazga o’rnatilib o’zaro
ulangunga qadar; 3- alohida qismlar mahkamlanib va o’zaro ulangandan keyin: 4
- zavoddan chiqishidan oldin.
Sinash kuchlanishining tasir etish vaqti 1 minutdan - 1minitu 15 sek
olinadi. Sinash kuchlanishi qiymati sinash etaplarga qarab kamayib boradi. Bunga
sabab chulg’am izolyatsiyasining elektrik mustahkamligi chulg’amni kavaklarga
o’rnatish paytida unga mexanik, termik va boshqa har xil texnologik jarayonlar
ta’siri natijasida pasayishi mumkin.
Bosh izolyatsiya sinalayotganda mashinalar neytrali to’liq sinash
kuchlanishiga qo’yiladi, chunki neytralьning mustahkamlik zaxirasi etarlicha
bo’lishi va u izolyatsiyaniing chetki qismlarinikidan kam bo’lmasligi zarur.
Yonma - yon joylashgan o’ramlar sanoat chastotasidagi kuchlanishda 5 minut
davomida sinaladi. Katta quvvatli mashinalar uchun bu kuchlanish 100 V atrofida
olinadi.
|
