Laboratoriya ishi -3
Vinilxloridni emulsiyada polimerlab polivinilxlorid olish.
Ushbu laboratoriya ishini o`tkazishdan maqsad, polimerlarni sintez qilishni yana bir yangi va keng tarqalgan usuli bilan tanishtirishdir.
Xom ashyo: vinilxlorid - 100g; vodorod peroksidi (30%li) - 0.11g; emulgator MK (menazinsulfokislotaning natriyli tuzi) - 3g; distillangan suv - 114g; ortofosfor kislotasi - 0.18g; natriy gidroksidi (quruq) - 0.2g.
Jihozlar: 1,5 MPa bosimga mo`ljallangan avtoklav; 500 ml hajmli farfor stakani; 250ml.li kolba; voronka; 200ml.li kimyoviy stakan - 3ta.
Emulgatorni distillangan suvdagi 20%li eritmasi tayyorlanib, filtrlanadi (o`ta tiniq eritma hosil bo`lishi kerak).
Avtoklavga tayyorlangan emulgator eritmasi solingach, aralashtirib turib andoza bo`yicha distillangan suv, vodorod peroksidi, ortofosfor kislotasi va natriy gidroksidi solinadi.
Yaxshilab aralashtirilganidan so`ng muhitni pHi aniqlanadi. Bunda pH- 8.5 - 10 bo`lishi kerak. Ushbu pHda vodorod peroksidining erkin radikallarga parchalanish tezligi va demak polimerlanishni ham kerakli tezligi ta`minlanadi. Agarda pH boshqacha qiymatga ega bo`lsa u holda ortofosfor kislotasi yoki o`yuvchi natriy qo`shib kerakli songa olib kelinadi. Ushbu tayyorgarliklardan so`ng avtoklav zich berkitilib vinilxloridni solish boshlanadi.
Vinilxlorid solib bo`linganidan so`ng aralashtirgich 50 - 70 ayl/min tezlikda ishga tushiriladi. Avtoklav qobig`iga issiq suv berib isitish boshlanadi. Avtoklavdagi reaktsion muhitning harorati 500C ga ko`tarilganida, isitish to`xtatiladi. Еkzotermik reaktsiya natijasida harorat ko`tarila boshlasa, avtoklav qobig`iga sovuq suv yuborib sovitiladi. Soviq suv shunday hisob bilan berilishi kerakki, bunda avtoklavdagi bosim 0,7 - 0,75 MPa, harorat esa 45 – 550 C chegarasida ushlanishi kerak. Polimerlanish tugashini avtoklavdagi bosimni kamayishi orqali aniqlanadi. Shundan so`ng reaktsiya muxiti 25 – 30 С gacha sovitiladi.
Polimerlanish jarayoni isitish boshlanganidan so`ng 15 - 20 soat davom etadi. Reaktsiya tugagach avtoklavdagi qoldiq bosim (0,3 MPa atrofida) yo`qotilib, lateks* ko`rinishidagi polivinilxlorid idishga solinadi. Lateksdagi polimer miqdorini aniqlab olingach, lateksga isitib va aralashtirib turib kontsentrlangan sulfat kislotasi qo`shiladi va polimer koagulyatsiyaga uchratiladi (cho`ktiriladi). Polimer kukuni Byuxner voronkasida filtrlanib, yuvilayotgan suvda Cl- ionlari qolmagunicha (AgNO3 eritmasi bilan tekshiriladi) yuviladi va 450C da quritiladi.
Topshiriq
1. Polivinilxloridni chiqishini aniqlang.
2. Barqarorlovchisiz va barqarorlovchi bilan aralashtirilgan polivinilxloridni parchalanish haroratini aniqlang.
3. Polivinilxloridni 13- chi laboratoriya ishida qo`llang.
_______________________
* Ilova. Polivinilxloridni barqarorlash maqsadida lateksga kal'tsiy karbonatining suvdagi 5%li eritmasi (latks massasiga nisbatan 0,35 - 0,40%) qo`shiladi. Barqarorlash 10 - 15 min da xona xaroratida aralashtirib amalga oshiriladi.
Adabiyotlar:
1..Magrupov F.A. "Sintetik va tabiiy yuqori molekulali birikmalar kimyoviy texnologiyasi" fanidan ma`ruzalar matni. Toshkent 2007.
2.A.P.Grigor'ev, O.Ya.Fedotova "Laboratorniy praktikum po texnologii plasticheskix mass" Moskva, Vis. shk. 1986.
3.Magrupov F.A.,Polimerlar va plastik massalar texnologiyasidan laboratoriya amaliyoti. Toshkenт 2007, (elektron variant)
| 