Z. A. Sulaymonova, D. A. Hazratova, S. A. Karomatov kolloid kimyo

84 
sirtning anionlari orasidagi potentsiallar ayirmasini ko‘rsatadi. Demak 
elektrokinetik potentsial termodinamik potentsialning faqat ma`lum qismini 
tashkil etadi. 
Eritmada ionlar kontsentratsiyasi kamaysa, ular qattiq zarracha sirtidan 
uzoqlashgani sababli qo‘sh elektr qavatning qalinligi ortadi, bunda qarshi 
ionlarning bir qismi adsorbsion qavatdan diffuzion qavatga o‘tadi va ξ potentsial 
ortadi. Agar diffuzion qavatdagi ionlarning hammasi adsorbsion qavatga o‘tsa, 
unda qo‘sh elektr qavat qalinligi adsorbsion qavat qalinligiga teng bo‘lib qoladi 
va ξ - potentsial nolga teng bo‘lib, termodinamik potentsial esa o‘zgarmaydi. 
Elektr-kinetik potentsialga turli omillarning ta`siri. 
Elektr-kinetik potentsialga potentsialga indifferent elektrolit ta`siri.
Indifferent elektrolitlar – bularning tarkibida kolloid zarrachasini kristallik 
panjarasiga ta`sir etuvchi ionlar yo‘q. Amaliyotda indiferent elektrolitlar 
ta`sirida kolloidlarni koagullanishi o‘rganiladi. 
Bu elektrolitlar kolloid zarrachaning umumiy potentsialiga hech qanday 
ta`sir ko‘rsatmaydi. Elektrokinetik potentsial esa qarama-qarshi ionlarning 
kontsentratsiyasi oshishi bilan va ikkilamchi elektr qavatning siqilishi bilan 
kamayadi. 
Indifferent elektrolitlar qo‘shilganda ikki ko‘rinishni ajratish lozim: 
Sistemaga qarama – qarshi ioni bilan bir xil ionli elektrolit qo‘shish. 
Termodinamik potentsial kattaligi sirtga adsorbilangan barcha anionlar 
bilan suyuqlikning adsorbsion va diffuzion qavatlaridagi o‘shancha kationlar 
orasidagi 
umumiy 
potentsiallar 
ayirmasini 
ko‘rsatadi. 
Elektrostatik 
potentsialning kattaligi esa sirtga adsorbilangan anionlar sonidan adsorbsion 
qavat tarkibidagi kationlar sonini olib tashlaganda qoladigan kationlar soni bilan 
sirtning anionlari orasidagi potentsiallar ayirmasini ko‘rsatadi. Sistemaga 
elektrolit – stabilizator bilan ionlari umumiy bo‘lmagan elektrolit qo‘shish. 
Birinchi holatda – agar barcha qarshi ionlarning valentliklari bir xil 
bo‘lgan ikkilamchi elektr qavat, qalinligi diffuz qavatning siqilishi natijasida 

85 
adsorbsion qavat qalinligiga tenglashishga xarakat qiladi. Natijada ξ – potentsial 
nolga tenglashguncha kamayadi, bu esa sistemani izoelektrik holatiga olib keladi 
(ya`ni musbat va manfiy zaryadlar tenglashadi). 
Ikkinchi holatda, ya`ni elektrolit stabilizatorning ikkala ionidan 
bo‘lmagan elektrolit qo‘shilganda kolloid zarrachaning qarshi ionlari ekvivalent 
miqdorda qo‘shilganda elektrolit ionlari bilan almashinadi. Almashinish 
ionlarning valentligiga bog’liq bo‘ladi. 

Download 3,22 Mb.