81
ko‘rsatiladi;
SGS sistemasida
0
ning qiymati 1 ga teng.
- qovushqoqlik.
Tenglama (1) – Gel`mgol`s-Smoluxovskiy tenglamasi deb ataladi.
Elektroforez metodidan foydalanib, kolloid sistemalarning dzeta-
potentsialini aniqlash mumkin. Dzeta-potentsialni
hisoblab topish uchun
quyidagi formuladan foydalansa bo‘ladi:
E
ul
K
(2)
bu erda ζ – dzeta-potentsial,
- suyuqlikning qovushqoqligi, u –
kolloid
zarrachaning elektroforezdagi chiziqli tezligi, E- berilgan potentsiallar ayirmasi,
l-ikki elektrod oralig’i, ya`ni kapillyar uzunligi, K=4 (silindrik shakldagi
zarrachalar uchun), K=6 (kichik sferik zarrachalar uchun),
- suyuqlikning
dielektrik kontantasi.
Elektroforezni tekshirish natijasida kolloid zarracha qanday zaryadga ega
ekanligini va dzeta-potentsial qiymatini aniqlash mumkin. Silindrik shakldagi
zarrachalarning dzeta-potentsialini aniqlash uchun
H
u
4
dan
yoki sferik
shakldagi zarrachalar uchun
H
u
6
dan foydalaanamiz. Bu erda H=E/l (E-
potentsiallar ayirmasi; l-elektrodlararo masofa,
- qovushqoqlik
a∙s hisobida;
1
a∙s=10 puaz). Dzeta-potentsial qiymati eritmadagi elektrolit ionlari
konsentratsiyasiga va ularning zaryadiga bog’liq.
Elektrolit konsentratsiyasi
qanchalik katta bo‘lsa, dzeta-potentsial qiymati shunchalik kichik bo‘ladi.
Diffuzion qavatdaga barcha qarshi ionlar adsorbsion qavatga o‘tib ketsa, dzeta-
potentsial qiymati nolga teng bo‘lib qoladi. Laboratoriya ishlarida dzeta-
potentsialni aniqlash uchun solishtirma elektr o‘tkazuvchanlikni o‘lchashdan
foydalanish qulay bo‘lganligi sababli Gel`mgol`s-Smoluxovskiy formulasini
quyidagi shaklga keltiradi:
0
l
k
(3)
bu erda k- solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik,
- hajmiy tezlik
