13-mavzu. Avtomobil va konveyer transportida ag‘darma hosil
qilish texnologiyasi
Q oplam a jinslarni ag‘darm aga avtotransport da
tashilganda
ag‘d arm a hosil qilish buldozer bilan am alga oshiriladi. Ag‘d ar-
m ani ikki usulda - chekka yoki m aydon usullarida to ‘ldiriladi.
C hekka usulida avtoag‘dargich kon jinslarini ish fronti b o ‘yicha
pog‘ona ustki qirrasidan bevosita qiyalik tekisligiga yoki undan 3-
5 m masofada to ‘kadi. Shundan so‘ng jinslar buldozer yordam ida
ag‘darma pog‘onasi qiyalik tekisligiga surib joylashtiriladi. Maydonli
usulda avtoag‘dargichlar qoplam a jinslarni ag‘darm aning butun
ustki maydoniga to'kadi. Buldozer ag‘darm a ustini tekislagandan
keyin ag‘darm a m aydoni katok bilan ziclilanadi. Shundan so‘ng
ag‘darmaga yangi qatlam to ‘kiladi. Birinch usulda ag‘darm a hosil
qilganda ag‘darma planda (gorizontal), ikkinchi usulda esa, vertikal
bo‘yicha rivojlanib boradi.
Qoplama jinslarni konveyer bilan tashishda ag‘darm a. odatda,
konsolli ag‘darm a hosil qiluvchi
uskuna yordam ida am alga
oshiriladi.
Konsolli ag'darm a hosil qiluvchi uskuna mustaqil harakatlana
oladigan (yuraoladigan) va buriladigan platform aga o ‘rnatilgan
bir tayanchli me tall ferma ko‘rinishida bo‘ladi. Karyerlarda asosan
odimlovchi va rels — odimlovchi yurish mexanizmiga ega bo ‘lgan
konsolli ag‘darm a hosil qiluvchi uskunalardan foydalaniladi.
S h u n in g d ek , G e rm a n iy a F e d c ra tiv R esp u blik asid a ishlab
chiqariladigan gusenitsali ag‘darm a hosil
qiluvchi uskunalar ham
karyerlarda qo ‘llaniladi.
Konsolli ag'darm a hosil qiluvchi uskunalar bilan ag‘darm a
hosil qilish quyidagi jarayon va operatsiyalardan tashkil topadi:
jinslarni qabul qilish, tashish va agbdarmaga joylashtirish, ag‘darma
ustki maydonini tekislash, lentali konveyerlarni surish.
Ag‘darm adagi
lentali konveyerlar, lentali konsolli ag‘darm a
hosil qiluvchilar agbdarma texnologik uskunalari hisoblanadi.
Lentali konsol ag‘darma hosil qiluvchi uskuna qoplama jinslarni
ag‘darm a konveyer transportidan qabul qilib olib, ag‘darm aga
58
joylashtiradi (to ‘kadi). A g'darm a tupikining jinslarni qabul qilish
qobiliyatini oshirish m aqsadida ag‘darm a
konveyerlari bilan
konsolli ag‘darm a hosil qiluvchi o ‘rtasiga lentali qayta yuklovchi
uskuna o ‘m atilishi mumkin.
Q oplam a jinslar ag'darm aga bir yoki ikki yam s b o ‘yicha
to ‘kilishi m um kin. Agar jinslar agkdarm aga ikki yam s b o ‘yicha
to ‘kiladigan b o ‘Isa. dastlab birinchi ostki yams jinslar bilan
to ‘ldiriladi, ikkinchi ustki yams esa konsolli ag‘darma hosil qiluvchi
uskunaning orqaga qaytishida (ag‘darm a konveyerini surmasdan)
hosil qilinadi. Ag‘darm a kirmasiga (zaxtxlkasiga) qoplam a jinslar
ag ‘darm a hosil qiluvchi uskuna konsiolining gorizontal tekislik
b o ‘yicha burilishi orqali to‘kiladi. Konsolli ag‘darm a hosil qiluvchi
q o ‘llanilganda ag‘darm a ish fronti parallel yoki yelpig‘ichsim on
sxemada rivojlanishi mum kin. A g‘darm a ustki m aydoni buldozer
bilan
tekislanib, undagi lentali konveyerlar tu m o d o z e r deb
ataluvchi m ashina yordam ida yangi o ‘zanga suriladi.
Konsolli
ag‘darma hosil qiluvchi uskuna yordamida hosil qilingan ag‘darma
pog‘onasi balandligi kon jinslarining fizik-m exanik xususiyatlari
va kon so lli ag ‘d a rm a hosil q ilu v ch i u sk u n an in g ch iziq li
o ‘lchamlariga bog‘liq b o ‘lib, qoplam a jinslarni ikki yams bo ‘yicha
to ‘kilganda 50-70 m (jinslar qu m q b o ‘lganda) va 35-40 m ni
(jinslar namligi yuqori b o lg a n d a ) tashkil etadi.
Ag‘darma kirmasi kengligi ag‘darma hosil qiluvchi uskunaning
chiziqli o ‘lcham i va jinslarning mustahkamligiga bogiiq.
