5.16-shakl.
Shar (sfera)ning izometriyasiniyasash (5.17-shakl).
Sfera yumaloq
sirt bo‘lgani uchun izometriyada ham o ‘zining yumoloqligini saqlagan
holda tasvirlanadi. Barcha izometrik o ‘qlar bo'yicha o'zgarish koeffitsi-
yenti
m=n=k=I deb olinsa, sfera o'zining diametridan 1,2
marta katta-
roq yasaladi. Berilgan sfera diametri
D ga binoan
H, V, W tekisliklar el-
lipslari yasaladi. Ulaming o'zaro kesishayotgan
А, В, С nuqtalari
oralig'idagi
qismlari va OA, OB, ОС chiziqlar chorak qismi kesilgan
sferani hosil qiladi. Bu yerda
H dagi ellips sfera ekvatori bilan,
V dagi
ellips sferaning
frontal bosh meridiani bilan,
W dagi ellips profil bosh
meridian bilan qo'shilib qoladi. Sferadagi ekvator, frontal bosh meridian
va profil bosh meridian tekisliklar hosil qilgan kesim yuzalari 5.18-shakl
da ko'rsatilgandek shtrixlanadi.
Ox, Oy, Oz o'qlari bo'yicha
О dan bir xil
172
masofalar
o ‘lchab
qo‘yiladi.
Uchala
chiziq orasidagi burchak-
lar yig‘indisi 180°, ulardan ikkita-
si gorizontal chiziqqa nisbatan
60° burchak hosil qiladi.
5.19-shaklda balansir tebran-
gichi kallagining to‘g‘ri burchakli
proyeksiyalari berilgan.
Uning
izometriyasini
bajarish
tartibi
5.20-shakl,
a va
b larda mukam-
mal ko‘rsatilgan.
Texnik detallaming izometrik proyeksiyalarini yasashda, ba’zan
ulaming radiuslari katta boTganligidan ellipslami yasash ancha qiyinchi-
lik tug‘diradi. Bunday vaziyatlarda ulaming izometriyasini yasashda qi-
yinchilik tug‘iladigan qismida (to‘g ‘ri burchakli proyeksiarida) bir nech-
ta nuqtalar tanlab olinadi. Masalan, 5.21-shaklda
berilgan vtulkaning
egri chiziqli flanets qismida bir nechta qo‘shimcha nuqtalami
5 va
A
tayanch nuqtalari orasida, ixtiyoriy oraliqlarda tanlab olamiz va ulami
5',
B', C', D' deb belgilab, detaining vertikal o‘qiga parallel chiziqlar
chizamiz. Shunda flanets qismining katta o‘qida
I, 2, 3, 4 nuqtalar hosil
boTadi. Vtulkaning flanets qismi simmetrik bo'lgani sababli uning chap
qismida qo‘shimcha nuqtalar tanlash bilan chegaralandik.
3tesf! M
173
а)
h)
5.2 0 -shakl.
Detaining izometriyasini yasashda koordinata o‘qlari o‘tkaziladi v ax
o‘qiga 0 dan ikki tomonga
1, 2, 3 ,4va 5 nuqtalar oMchab qo'yiladi ham
da
Oy o‘qiga parallel chiziqlar o'tkaziladi. Endi, mos ravishda,
ularga
IB ,
2C, 3D, 4E masofalar olib o‘tiladi va ular ravon qilib
A nuqtagacha
tutashtiriladi. Shu tartibda flanetsning qolgan qismlari ham yasab chi
qiladi (5.22-shakl,
a). Vtulkaning silindrik qismi chizilgandan keyin
chizma taxt qilinadi (5.22-shakl,
b).
