metchik yordamida rezba o‘yiladi. Shpilka
uyasining chuqurligi uya ishlanadigan de
taining materialiga bog‘liq. PoMat, bronza
qattiq qotishmalar
uchun uya chuqurligi
1,5c/- 1,75
d, cho‘yandan va boshqa yum-
shoq qotishmalardan ishlangan detellarda
chuqurligi 1,75c/-
3d qilib o ‘yiladi.
Gayka. Bolt yoki shpilka burab kiri-
tiladigan
rezbali teshikli detal gayka de
yiladi. Gaykaning olti qirrali, kvadrat
hamda gayka-barashka
kabi turlari bor
(6.37-shakl).
Oltiqirrali gaykalar eng ko‘p tarqalgan
bo‘lib, o ‘zining konstruksiyasi bo‘yicha
oddiy (GOST 5915-70, GOST 5927-70,
GOST 15526-70), o‘yiqli va tojsimon
(GOST 5918-73, GOST 5932-73), normal,
past (ensiz) (GOST 15525-70),
bir yoki
ikki faskali, faskasiz qilib tayyorlanadi. Gaykaning konstruksiyasi va
o‘lchamlari standart bilan belgilangan. Lekin uni berilgan rezba diametri
d ga nisbatan keltirilgan taxminiy o‘lchamlarda
ham chizish mumkin
(6.38-shakl).
Gaykalar dag‘al С aniqlikda (GOST 15526-70), normal
В aniqlikda
(GOST 5915-70) va yuqori
A aniqlikda (GOST 5927-70)
hamda mayda
va yirik qadamli qilib tayyorlanadi.
Gaykalar uch xil ko'rinishda bajariladi:
1-bajarilishida ikki tomonlama tashqi konus faskalar ishlanadi
(6.38-shakl,
a).
2-bajarilishida bir tomonlama konus faska ishlanadi (6.38-shakl,
b).
3-bajarilishida gayka toretsining bir tomonida silindrik yoki konus
simon chiqiq ishlanadi (6.38-shakl,
d).
Normal gaykalami uning rezbasi diametri
d ga nisbatan taxminiy
o‘lchamlarda bolt kallagi kabi chizish mumkin. Bolt kallagidagi 120° li
faska bir tomonlama bo‘lib, balandligi 0,7^ qilib olinsa, gaykada 120° li
faska ikki tomonlama chiziladi va balandligi Я=0,8с/ qilib olinadi.
Shaybalar (GOST 11371-78). Shayba gayka, vint yoki bolt kallagi
ostiga qo‘yiladi va ulaming teshigida rezbasi bo'lmaydi (6.39- shakl). Ular
biriktiruvchi va biriktiriluvchi detallaming yuzalarini shikastlanishdan
226
