‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

7 .8 -shakl.
Bir g'ildirakning tashqi aylanasi bilan ikkinchi g'ildirakning ich­
ki aylanasi orasida radial tirqish hosil b o iad i. Qirqimda tishlar qirqil- 
magandek tasvirlanadi. Standartga muofiq yetaklovchi g'ildirakning 
tishi yetaklanuvchi g'ildirakning tishi oldida tasvirlanadi. Shunga ko'ra, 
yetaklanuvchi g'ildirak tishining tashqi aylanasi qismi shitrix chiziqda 
tasvirlanadi. G 'ildiraklam ing tores, y a’ni chapdan ko'rinishida tashqi 
aylanalar o'zaro kesishish joyida ham asosiy tutash chiziqda tasvirlanadi. 
Tashqi va ichki aylanalar orasidagi tirqish bir xil 0,25
-m ga teng bo'ladi. 
Tishli g'ildirak ilashmalari chizmasida tishlam ing yo'nalishi ilashmadagi 
bitta g'ildirakda, ko'pincha, shestemyada ko'rsatiladi (7.8-shakl, 
a, b, d).
Ichki ilashmada (7 .9 -shakl) katta tishli g'ildirak ichida joylashgan 
kichik tishli g'ildirak tishlari silindirik tishli g'ildirak tishlariga o'xshagan 
bo'ladi. Katta g'idirak o'yiqlari ichki g'ildirak tishlarining profiliga mos 
bo'ladi. Tashqi va ichki ilashmalarda silindirik tishli ilashmalar bir xil 
ishni bajaradi va ular bir xil parametrlarda chiziladi. Bu yerda ichki 
kichik g'ildirak yetaklovchi hisoblanadi.
Evolventa profilli tishning bir qancha afzalliklari bilan bir qatorda 
kamchiliklari ham mavjud. Qavariq profil bilan u tutashayotgan 
tishlam ing urinish zonasida egrilik radiusi katta bo'lmaydi. Tishlar 
ishlagan vaqtda urinish zonasida davriy ravishda ezuvchi kuchlanish 
hosil bo'ladi. Qayta-qayta takrorlanish natijasida ezuvchi kuchlanish 
tishlar yon sirtining uvalanib ketishiga sabab bo'ladi, y a’ni charchash
263

7 .9 -shakl.
ishlangan shestemyali uzatmalar 
evolventa profilli uzatmalarga 
nisbatan 
kuch 
(nagruzka)ni
2-3 marta ko‘p qabul qiladi. 
Urinish evolventasimon chiziqli 
tishlami M. L. Novikov nuqtaviy 
kontakt bo‘yicha kuchni tishlar 
sirtiga 
tarqatib 
yuboruvchi 
p -ю ...зо 
ilashmaga almashtirdi. Tishlar
7.10-shakl. 
Profili aylanaga yaqin egri chi­
ziq bo‘lib, yetaklovchi g ‘il- 
diraklarda tishi qavariq, yetaklanuvchisida botiq bo‘ladi (7.10-shakl). 
Bunda bir tishning boshqa bir tishga tegib turgan yuzasi ko‘payadi, 
demak, tishlarda kuchlanish kamayadi. Novikov sistemasidagi g ‘il- 
diraklar qiyshiq tishli va tishlari vint shaklida bo‘lib, bu hoi ravon 
ishlashga yordam beradi.
holatini paydo qiladi. Bunday 
holat kelib chiqmasligi uchun 
urinish zonasidagi kuchlanishni 
kamaytirish lozim bo'ladi. Bu 
masalani M. L. Novikov hal 
qiladi va u 
Novikov ilashishi 
deb ataladi. Bu ilashish asosida
264

Normal kesimli doiradan iborat qiyshiq kesilgan vintsimon val (tish 
shunday shaklga ega) g'ildirakning tores sirtiga chiqqanda egri chiziqlari 
hosil bo ‘ladi. Novikov tishli ilashmani chizishda barcha parametrlari 
modul 
m va tishlar soni z ga muvofiq aniqlanadi. Boshlang‘ich aylana 
diametri: shestemyada 
dn =mzp g ‘ildirakda dn2=mz„ tashqi aylana 
diametri: shestemyada 
din=dn +2,3m, g ‘ildirakda dm =dn„ ichki aylana 
diametri: shestemyada 
dm =dn = 0Jm , g ‘ildirakda d.n =d>p- 26 m, o'qlari
orasidagi masofa 
aw = dn2+^ ”\ ^ gildirakning eni b=(0,2-0,4)aw, tishlar 
soni 
z = ( 10-60)cosp ga muvofiq topiladi.

Download 13,35 Mb.