Chizmani sifatli va unumli chizish uchun chizma qog‘ozini
chizma
taxtasiga mahkamlash zarur. Avval chizma qog‘ozining yuqoridagi chap
burchagi bitta qadoq bilan mahkamlanadi. So‘ngra qog‘ozning yuqori
chetiga reysshina qo'yiladi. Chizma qog'ozining yuqori chetki chizig'i
reysshinaning qirrasiga parallel bo ‘lguncha buriladi va yuqoridagi o ‘ng
burchagi, keyin chap burchagiga qadoq qadaladi. Shundan so‘ng qog'ozni
tarang tortib, pastki o ‘ng burchagi, keyin chap burchagi ham qadoq yor
damida mahkamlanadi. Ishlashga qulay boMishi uchun chizma taxtasi
stol ustida biroz qiya joylashishi kerak. Buning uchun chizma taxtasining
ostiga biron narsa yoki taxtadan yasalgan maxsus og ‘ma burchakli taglik
qo'yiladi.
Reysshina. Reysshina uzun chizg'ichdan va unga to 'g 'ri burchak os
tida ikki qavat qilib mahkamlangan 2 ta kalta planka (yupqa taxtachalar)
dan iborat (2 .3 -shakl). Reysshinadan to 'g 'ri
va unumli foydalanish
uchun uning plankasi chap q o'l bilan chizma taxtasining chap qirrasiga
jipslashtiriladi. O 'n g qo 'l bilan reysshinaning chizg'ichi chizma
qog'oziga bosiladi, so'ngra chap q o'l bilan reysshinaning dastlabki vazi
yatini saqlagan holda gorizontal (yoki og'm a) chiziq o'tkaziladi.
O 'tkazilgan chiziqqa parallel chiziqlar
yasash uchun reysshinaning
plankasi chap q o 'l barmoqlari bilan chizma taxtasining chap qirrasiga
jips bosilgan holda pastga yoki yuqoriga siljitiladi, so'ngra
chiziq
o'tkaziladi. Chizmani reysshina yordamida bajarish ishni keskin tez-
lashtiradi va yasashda aniqlikni ta ’minlaydi. Uchburchaklik va reysshina
yordamida chizmada turli yo'nalishda parallel va perpendikular chiziqlar-
ni o'tkazish mumkin (2.4-shakl).
29
Lekalolar. Sirkul yordamida chizib bo'lm aydigan
egri chiziqlami
chizish uchun lekalolar ishlatiladi (2.5-shakl).
Lekalolar yupqa fanyerdan yoki plastmassadan yasaladi. Odatda, egri
chiziqning topilgan nuqtalari qo'lda qalam bilan ingichka chiziq yor
damida birlashtiriladi. Egri chiziq ravon bo'lishi uchun lekalo qirrasi
chiziladigan egri chiziqning 3^1 nuqtasini, mos ravishda, 1, 2, 3 ga to 'g 'ri
keladigan qilib qo‘yiladi (2.6 -shakl). Egri chiziqning qolgan qismini
chizish uchun lekalo qirrasi navbatdagi 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10
nuqtalarga
to 'g 'ri keladigan qilib qo'yiladi. So'ngra bu nuqtalar tutashtiriladi. Keyin
barcha nuqtalami birlashtiruvchi ingichka chiziq ustidan qalam yoki tush
bilan yurgizib chiqiladi. Lekalo yordamida chiziluvchi egri chiziq nuqta-
larini ravon tutashtirish uchun bir nechta lekalo to'plam i bo'lishi kerak.
Transportir. Turli burchaklami o'lchash
yoki yasash uchun trans-
portirdan foydalaniladi.
Qadoqlar (knopkalar). Qadoqlar chizma qog'ozi-listni chizma taxta-
siga mahkamlash uchun ishlatiladi.
Gotovalnya. Gotovalnya g'ilofga joylashtirilgan chizma asboblari
to'plam idan iborat bo'lib, u GOST 6100-68 ga asosan ishlab chiqariladi.
O 'quv yurtlarida У 10, У 11 va У 14 markali
gotovalnyalardan foydala-
nish tavsiya etiladi.
