|
I bob. CHIZM ACHILIK FANINING RIVOJLANISH TARIXIBog'liq Chizmachilik.I.Raxmonov. 2016I bob. CHIZM ACHILIK FANINING RIVOJLANISH TARIXI
l - § . G r a fik a ta r ix i
Grafika tarixi sinfiy jam iyat tarixi, fan va madaniyat, m e’morchilik
tarixi bilan bog‘liqdir. Shu sabali biz ulami birgalikda o'rganamiz.
Uch o ‘lchamli geometrik jism lam i grafik usulda shartli belgilar yor
damida tekislikda tasvirlash va undan foydalanish g ‘oyalari inson va ja-
miyatning rivojlanishida ko ‘p asrlik tarixga ega.
Bizning davrimizgacha yetib kelgan ibtidoiy odamlaming qoyalar,
g ‘or devorlari va boshqa joylarga o ‘yib, chizib ishlagan tasvirlari, arxe-
ologik qazilmalar yordamida topilgan mehnat qurollari, uy anjomlari,
qadimgi materiallarga yozilgan qo ‘lyozmalar va boshqa m a’lumotlar
grafika tarixining uzoq o4mishini o ‘rganish uchun bebaho manba bo ‘lib
hisoblanadi. Bunday tasvirlar Misrda, Yenisey daryosining qirg‘oqlarida,
Q ozog‘iston, 0 ‘zbekiston, Oltoy va boshqa joylarda ham topilgan.
Eramizdan oldingi 24-yilga mansub bo ‘lgan Misrdagi Vavilion
haykalini ko ‘z oldimizga keltiramiz. Vavilion tizzasida saroy rejasi va
uning masshtabi tasvirlangan.
Tarixiy yodgorliklar, arxeologik qazilmalar shuni ko‘rsatadiki, odam-
lar hali yozuv dunyoga kelmagan davrlardayoq atrofidagi turli buyum
laming tasvirini chiza boshlaganlar va o'zaro muloqotda tasvirlardan
foydalanganlar. Ibtidoiy odamlar yaratgan qoyalardagi tasvirlar hozirgi
to‘g ‘ri burchakli (ortogonal) tasvirlarga o ‘xshab ketadi. K o‘pincha, ma-
mont, bizon va boshqa hayvonlar yakka-yakka qilib tasvirlangan
(1.1-shakl).
Shu tariqa avvallari oddiyroq, keyinchalik esa undan murakkabroq
bo ‘lgan inshoot va buyumlaming tasvirlarini chiza boshladilar. Dastav-
val rasm lam ing roli ortib bordi, keyinchalik chizmalaming roli keskin
oshdi. Chunonchi, inson ongi taraqqiy etgan sari fan-madaniyat shaklla-
na bordi. Ishlab chiqarish, m e’morchilik taraqqiy eta boshladi. Bular o ‘z
o ‘m ida grafikaning asosiy turi hisoblangan chizmalaming mohiyatini
orttira boshladi. Uy-joylar, qo‘rg‘onlar va boshqa inshootlami qurish
davrida birinchi chizmalar paydo b o id i.
6
|
| |
