• Mi M\ = 8 2 ,5 - 6 8 ,1 = 14,4 ^ 14,4 о 05 w, + m2
  • Z nishonova, D. Qarshiyeva eksperimental




    Download 2,26 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet16/39
    Sana13.05.2024
    Hajmi2,26 Mb.
    #229794
    1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   39
    Bog'liq
    Eksperimental psixologiya. Nishonova Z kurs ishi

    J
    n
    formula bo'yicha hisoblanadi.
    Birinchi qator uchun xato ushbuga teng:
    17,2 _ 17,2
    mi = —;=r- = ------- =65,2
    V? 
    2,64
    Ikkinchi qator uchun esa
    10,15 
    10,15 
    ^
    m
    2
    = —— -------= -------- = 2,63
    '
    Jis
    3,87
    ga teng.
    mi va m
    2
    larni kvadratga ko'taramiz: m i2= 42,5 va m
    22
    =6,9 
    Endi biz t kriteriyni aniqlash uchun barcha qiymatlarga egamiz
    ,= 
    Mi ~ M\
    = 8 2 ,5 - 6 8 ,1 = 14,4 ^ 14,4 
    о 05 
    w, + 
    m2
    42,5 + 6,9 
    7,03
    t ning qiymati o ’rtacha va qiymatlar farqlarining to'g'riligini emas, 
    balki to‘g'ri!igi darajasini aniqlash imkonini bcradi. 
    2
    -jadvalda 
    to'g'rilikning (ishonchlilikning) uchta darajasi, ya’ni bcsh foizlik. bir 
    foizlik va ming foizlik darajasi uchun qiymatlar keltirilgan. Besh 
    foizlik daraja quyidagini anglatadi: o'rtacha miqdorlar orasida 
    topilgan farqlar tasodifiy ekanini. ya’ni 100 dan 
    5 hodisaga to
    4
    g‘ri 
    kelishi ehtimolligini bildiradi. Bir foizli darajada o'rtacha miqdorlar 
    orasidagi farqlarning to‘g ‘riligi, ya'ni hammasi bo'lib 
    100
    dan faqat

    ta hodisaga to 'g 'ri kelishi ehtimolini bildiradi.


    llrkinlik
    qiymat dara alari, p
    0.001
    darajasi
    0,05
    0,01
    5
    2,57
    4,03
    6,87
    10
    2,23
    3,17
    4,59
    20
    2,09
    2,84
    3,85
    30
    2,04
    2.75
    3,65
    1,96
    2,58
    3,29
    Agar farqning tasodifiylik ehtimoli 5 % dan ko'proqni tashkil 
    qilsa (r>0,05), u holda farq kichik hisoblanadi.
    Jiadvaldan ko‘rinib turibdiki, daraja qanclmlik yuqori bo'lsa, t 
    qiymati shunchalik katta boMishi kcrak. Shu bilan birga bu qiymat 
    quyidagi formula bilan aniqlanadigan erkinlik darajasi qiymatiga 
    bogMiqdir:
    d • f = N,+ N3- 2
    Yuqorida qaralgan misolda d ■
    f= 20, t = 2,05
    Jadvaldan besh foizli darajaga (r=0,05) t= 2,09 mos kelishini 
    topamiz, bunda t ning biz lopgan qiymatidan ozgina farq qilishini 
    ko'ramiz. Biroq t ning jadval qiymati 2.05 dan ozgina ortiq 
    bo'lishiga qaramay, bizning 14,40 ga teng bo'lgan farqimizni besh 
    foizli darajada ahamiyatga cga deb qabul qilishimiz mumkin.
    Demak,
    R = 0.05 darajada q o '/g 'alish ustunlik qilgan shaxslarda alfa- 
    indeks muvozanatlashgan shaxslarga nisbatan kamroqdir, degan 
    statistik asoslangan xulosa chiqarishimiz mumkin.
    Boshqa misolga qaraymiz. S.N.Shabalin maktab o‘quvchilarining 
    liar xil vaqt oraliqlari haqidagi tasavvurlarini, shu jumladan, bir 
    minut oralig'i haqidagi tasavvurlarini o ‘rgangan. Tekshiriluvchilar 
    knopkatuginachani bosib sckundomerni ishga solganlar va o ‘z nazar- 
    lnii»ln bir minut o'tgandan so‘ng uni to'xtatganlar. Tekshiriluvchilar 
    HOiit Mlcrblatiga qaray olmaganlar.
    J-sinlning 
    20
    o'quvchisi sekundomerlarning ko'rsatishlari (se- 
    kiind hisobida) quyidagi qatorni hosil qildi: 2,4; 3.9; 4,7; 9.1; 1 1,0;
    1
    1.1, 
    14.9; 16.0; 20,8; 25.3; 29,0; 32,1; 32,7; 33,3; 36,3; 38,1; 43,5; 
    4 /,4. S J.K


    5-sinf 20 ta o'quvchisining bir minut oraiig'i haqidagi tasavvuri 
    (sekund hisobida) quyidagicha bo'ldi: 2,9; 12,5; 13,0; 13,5; 17,7;
    3-sinf va 5-sinf o'quvchilarining bir minut oraiig'i haqidagi 
    tasavvurlari o'rtasida muhim farq bormi? 3-sinf o'quvchilarining 
    tasaw urlariga ko'ra bir minutning o'rtacha davomiyligi 24,9 
    sekundga, 5-sinf o‘quvchilari tasavvurlari esa 31,2 sekundga tengdir, 
    demak, 5-sinf o'quvchilari bir minutni 3-sinf o'quvchilariga nisbatan 
    aniqroq tasavvur eta olar ekanlar. Biroq 5-sinf o'quvchilari 3-sinf 
    o'quvchilariga nisbatan oldinga jiddiy siljishganmi? 3-sinf o'quv­
    chilarining o'rtacha kvadrat chetlanishlari 15,2 sekundga, 5-sinf 
    o'quvchilarining o'rtacha kvadrat chetlanishlari esa 18,7 sekundga 
    to 'g 'ri keldi. Binobarin, o'rtacha xatolar mos ravishda quyidagilarga 
    tengdir:
    Xatolar kvadratlari ushbularga teng: 
    = 11,56; 
    m
    52
    =17,47 
    Topilgan qiymatlarni formulaga qo'yamiz:
    Besh foizlik daraja uchun jadvaldagi qiymat erkinlikning 38 
    darajasida (d • f = N-*+N
    5
    = 20+20-2 =38) 2,04 ga teng, y a’ni 1,17 да 
    nisbatan ancha kattadir. Binobarin, biz 3-sinf va 5-sinf o'quv­
    chilarining bir minut oralig'i haqidagi tasavvurlari o'rtasida ham farq 
    yo'qdir, deb statistik asoslangan xulosa chiqara olamiz.
    Endi korreleatsiya koeffitsiyentini, ya’ni o ‘rganilgan belgilar 
    (xossalar) orasidagi statistik bog'lanishlarni hisoblashga murojaat 
    qilamiz. Argumentning har bir qiymatiga (bitta belgisiga) funksiya- 
    ning faqat bitta qiymati (boshqa bclgi) mos kcladigan funksional
    20,5; 22,7; 24,6; 29,7; 30,7; 31,8; 33,8; 38,5; 42,8; 53,8; 55,9; 60,6; 
    76; 1.
    cr, 
    15,2 
    15,2
    - * 40(c)
    a .
    18,7 
    18,7
    4,18(c)
    t=
    M 5 - M 3 _
    3 1 ,2 -2 4 ,9
    _
    6,3 
    _ 6,3
    .------------------
    -
    --------
    I I /
    m l + m 1 
    yj\
    1,56 + 17,47 
    yjl9,03
    5,39


    hog* lunishdan 
    farqli korreleatsion b o g ian ish o ‘rtacha tarzda 
    numoyon bo'ladi va bitta belgining qiymatiga boshqa belgining bir 
    nccha qiymatlari mos kelishi mumkin. Korreleatsion bog'lanishda 
    luimma vaqt tasodifiylik elementi bo'ladi. Korreleatsiya koeffitsi- 
    ycnti I dan -1 gacha o ‘zgaradi. Agar 1 ga (yoki - l g a ) teng bo'Isa, u 
    holda biz to 'g 'ri (yoki teskari) funksional bog'lanishga ega bo'lamiz. 
    Agar 0 ga teng b o isa , unday o'rganilayotgan belgilar o'rtasida 
    bog'lanish yo‘q bo'ladi.
    Korreleatsiya koeffitsiyenti quyidagi formula bo‘yicha hisob­
    lanadi:

    Download 2,26 Mb.
    1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   39




    Download 2,26 Mb.
    Pdf ko'rish