• T a’limiy eksperiment
  • Z nishonova, D. Qarshiyeva eksperimental




    Download 2,26 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet19/39
    Sana13.05.2024
    Hajmi2,26 Mb.
    #229794
    1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   39
    Bog'liq
    Eksperimental psixologiya. Nishonova Z kurs ishi

    Tabiiy 
    eksperimentda 
    tekshiriluvchining 
    faoliyati 
    tabiiy 
    holatlarda o‘rganilib, eksperiment ta’sirida esa faqatgina tashqi 
    sharoitlar o'rganiladi xolos, y a’ni tashqi sharoitlar o'zining tabiiy 
    tartibida emas, balki tadqiqotchi xohlaganidek o'zgartiriladi.
    T a’limiy eksperiment 
    ham o ‘ziga xos ravishda qiziqarli rivoj- 
    lanishga egadir. U psixologik tadqiqotda genetik prinsipni joriy 
    etilishiga sabab bo'ladi. Ta’limiy eksperimentda tadqiqotchining 
    holati mohiyatan o'zgarib turadi. Holat o ‘zgarishi mavjud dalil va 
    qonuniyatlarga sodda psixologik ta’rif berishdan boshlab, zarur 
    bo'lgan psixik jarayonlarni reja asosida rivojlantirishdan iborat. 
    O'rganilayotgan hodisa eksperimentator tomonidan yaratiladi va 
    chetdan uning kelib chiqishi hamda rivojlanishi kuzatiladi. Tadqi­
    qotchi yangi paydo bo'lgan psixologik hodisani xossalarini qanday 
    bo‘lish kerakligini bilishi va shunga qarab harakat qilishi kerak. 
    Shunga ko'ra tashqaridan eksperimental shart-sharoitlar aniq tizimda 
    tashkil etiladi va tashqi ko‘rinishga ega bo'lgan jarayon ichki 
    psixologik jarayonga bosqichma-bosqich ravishda o'tishi (interio- 
    rizetsiya) ta’minlanadi. Jarayon ichkiga o'tgandan so'ng boshqa 
    ko'rsatkichlar tizimi bo'yicha o'rganiladi.
    T a’limiy eksperimentga qarama-qarshi bo'lgan bir usul borki, u 
    testla r metodi deb ataladi. Agar har qanday eksperiment o'zining


    metodik jihatidan yo'nalganligiga ko‘ra qonuniyatlarni o'rganishga 
    qaratilgan b o isa , testlar aynan hozirgi kuzatilayotgan jarayonni 
    o ‘lchab yoki sinab ko‘rilishidir. Test yordamida psixologik jarayon- 
    ning o'lchovi yoki bahosi beriladiki, shunga ko‘ra keyingi tadqi- 
    qotlar uchun yo‘nalishlar belgilanadi. Demak, testdan olingan natija 
    istiqbol uchun zamin, lekin oMchov natijasi aynan hozirgi sharoitda 
    to‘g ‘riligi bilan isbotlanib turadi.
    Testning ahamiyati shundan iborat bo‘Iadiki, u psixologiya 
    fanining inkor etib b o im a s katta yutug‘i bo‘ldi. Chunki o ‘zining 
    qisqa standartlashgan va matematik tahlilga qaratilgan metodikalari 
    bilan odamlar orasida, yoki odamning o‘z-o‘ziga munosabatiga tar- 
    tiblilik va ilmiylikni kiritdi. Bu bilan stixiyali ravishdagi subyek- 
    tivizm va kundalik inkor hukmlaridan odamlarni xalos etadi. Lekin 
    testni tuzuvchi tadqiqotchidan yuqori kasbiy mahoratni va yuqori 
    axloqiy javobgarlikni talab etadi. Chunki kapitalistik tuzilishdagi 
    davlatlarda testlarning amaliyotda qo‘llanilishi shuni ko‘rsatmoq- 
    daki, bunda odamlarning sinfiy va irqiy tengsizligini go‘yoki oqlab 
    chiqishyapti. Agar testlar kam malakali va mahoratga ega bo'lmagan 
    mutaxassislar tomonidan qo‘llanilsa, tekshiriluvchilarning eksperi- 
    mentda va amaliyotdagi faoliyatini oMchash va solishtirish qivin 
    boMadi.

    Download 2,26 Mb.
    1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   39




    Download 2,26 Mb.
    Pdf ko'rish