BADIIY ADABIYOTDA ZAMONAVIY QAHRAMON MASALALARI




Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet104/170
Sana24.11.2023
Hajmi4,42 Mb.
#104996
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   170
Bog'liq
12827 1 08483D29A1B1ECFE14652BC1F8AE0AB7548A1DDF

BADIIY ADABIYOTDA ZAMONAVIY QAHRAMON MASALALARI 
Mamasoliyeva Nilufar Suyundikovna 
Tosh DAU O‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi o‘qituvchisi 
Badiiy adabiyotning jamiyat hayotida tutgan o‘rni haqida qadimgi ajdodlarimiz bo‘lgan buyuk 
allomalar ko‘p hikmatli fikrlarni yozib qoldirganlar. Mustaqillik o‘zbek adabiyoti shakllanishida davom 
etmoqda. Lekin adiblarimiz hali ko‘proq izlanish yo‘lida ijod qilmoqda, hali badiiy adabiyotda zamon 
qahramoni kim va qanday bo‘lishi haqidagi fikr to‘la pishib yetilmadi. Lekin bu sohada mustaqillik davrida 
bo‘lganidek aniq bir tavsiya, ko‘rsatma, qolip berib bo‘lmaydi, ijodkorga unday yozasan, bunday yozasan 
degan fikrni bildirish noto‘g‘ri bo‘lar edi. Negaki ijodkor o‘z qalbiga quloq solib asar yaratadi. Shunday 
bo‘lsada, ushbu maqolada o‘zimizning zamonaviy qahramonimizni yaratish sohasidagi ba’zi fikrlarimizni 
bildirishni lozim deb topdik. Ma’lumki, o‘zbek adabiyoti bolalar va kattalar adabiyoti singari turlarga shartli 
ravishda taqsimlanadi. Hozirga paytda, ayniqsa, bolalar adabiyotida zamonaviy qahramon qiyofasini 
yaratish dolzarb bo‘lib turibdi. Albatta, yaqin o‘tmishda maktabda yaxshi o‘qiydigan, o‘qituvchilar 
topshirig‘ini so‘zsiz bajaradigan, kattalar o‘gitiga amal qiladigan “yaxshi bola” zamon qahramoni bo‘lib 
keldi. 
Bularning barchasini inkor etmagan holda zamonaviy bola obraziga ma’lum darajada mustaqil 
fikrlay oladigan, san’at va adabiyotga ixlos qiladigan, o‘zining fikr doirasida mustaqillik mafkurasini 
tushuna oladigan, boy ma’naviyat sari intilayotgan, xorijparastlikni inkor eta oladigan, zamon talabi asosida 
bir necha tillarni bilishga va eng yangi texnikalarni egallashga qiziqayotgan bolalar obrazini yaratish hozirgi 
bolalar adabiyotining asosiy vazifasi bo‘lib qolmoqda. Yangi adabiyotimizdagi zamonaviy qahramon 
bolalar obrazi har qanday tazyik, qoliplardan holi ravishda erkin talqin etilishi lozim. Buning uchun maktab 
va kollejlarda tahsil olayotgan va zamonaviy adabiyot qahramoni bo‘la olish darajasidagi o‘quvchi 
yoshlarning hayoti, psixologiyasi, tumush tarzi, intilishlari, qiziqish va o‘ylari, iqtidori kabilarni chuqur 
o‘rganish, “yaxshilar” va “tarbiyasizlar” o‘rtasidagi qarama-qarshiliklarni haqqoniy yoritish talab qilinadi. 
Ayniqsa, shahar va qishloqlarda yashayotgan iqtidorli o‘smir va qizlarning intilishlari, ularning qiziqishlari 
badiiy aks ettirilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Yangi qahramonni yaratishda milliy mentalitetimiz, 
an’analarimizga, odob-axloqqa e’tibor qaratish muhim masalalardan biri hisoblanadi. Ta’lim olayotgan 
yoki xalq xo‘jaligining turli sohalarida xizmat qilayotgan yoshlar ham yangi adabiyotimizning zamonaviy 
qahramoni bo‘la oladi. Negaki yoshlarning, o‘smirlarga qaraganda, hayot tarzi, intilishlari, dunyoqarashi 
anchagina o‘sgan, hayolot olami ancha kengaygan bo‘ladi. 
Yoshlar hayoti bu davrda murakkab pallaga kiradi. Ular yaxshilikni ham, yomonlikni ham birday 
qabul qilishga tayyor turadi. Yozuvchilar yoshlar haqidagi o‘z asarlarida ularning yuqoridagi 
xususiyatlarini e’tiborga olishi zarur bo‘ladi, aks holda qahramon sxematik, qolipli va zerikarli bo‘lib 


143 
qoladi. Namunali qahramon sifatida yozuvchilar har sohada iqtidorli, turli mukofotlar sovrindorlari, xalq 
xo‘jaligi sohalarida ilg‘or, tadbirkor, ma’naviyatli yoshlarni olishi mumkin. Buning uchun ularning hayoti, 
faoliyati, oilaviy sharoiti, qahramonni o‘rab turgan muhit, uni muvaffaqiyatlarga olib borgan yo‘l – barchasi 
chuqur o‘rganiladi. Qishloq yoshlari hayotini badiiy tasvirlashda yosh fermerlar, tadbirkorlar, 
xunarmandlar obrazlarini yaratish maqsadga muvofiq. Milliy armiyamiz saflarida o‘z yigitlik burchini 
o‘tayotgan yosh zobitlar va askarlar obrazlarini yaratish o‘quvchilarni vatanparvarlik, yurtga sadoqat ruhida 
tarbiyalashga xizmat qilishi tabiiy. Yoshlarning hozirgi kunlardagi hayotini chuqur o‘rganish orqali 
barkamollikka intilayotgan yoshlar obrazi vujudga kelishiga shubha yo‘q va bu, o‘z navbatida, mustaqillik 
davri o‘zbek adabiyotini boyitadi hamda yoshlarni ma’naviy tarbiyalashga xizmat qiladi. Katta yoshdagi 
kishilar qiyofasida ham zamonaviy qahramon obrazini yaratish mumkin. Buning uchun chuqur hayot 
tajribasiga ega bo‘lgan o‘rta yosh va keksa olimlar, ijodkorlar, xalq xo‘jaligi xodimlardan iborat namunaviy 
hayot kechirayotgan, piri badavlat, har tomonlama yetuk kishilar hayoti batafsil o‘rganiladi va badiiy ifoda 
etiladi. Yangi zamon qahramoni yosh avlod qurshovida, boshqa kishilar bilan o‘zaro muloqotda 
gavdalantiradi, bu bilan uning o‘z hayoti davomida amalga oshirgan ishlari, jamiyatga keltirgan foydasi, 
o‘z shogirdlarini yetuk mutaxassis bo‘lishiga qo‘shgan xissasini, mustaqillik davridagi millat ravnaqi 
yo‘lida amalga oshirayotgan xizmatlari badiiy ifodasini topadi. Zamon qahramoni qiyofasini yaratishda 
xalqimiz tarixi, an’analari va folklorga e’tibor berish orqali asarning badiiyligi hamda ta’sirchanligini 
oshirish mumkin. Asardagi badiiy obraz pishiq, puxta chiqishi uchun badiiy qahramon yaratishning barcha 
adabiy unsurlaridan foydalaniladi. Ko‘rinadiki, qadimgi davrlarda Tohir va Zuhralar, Farhod va Shirin
Layli va Majnunlar, Yusuf va Zulayholar, Otabek va Kumushbibilar, Anvar va Ra’nolar zamon 
qahramonlari sifatida o‘zbek adabiyotidan joy olgan edi. Ularning hayoti, ma’naviy qiyofasi hamon 
yoshlarimiz uchun taqlid maktabi bo‘lib qolmoqda. Yangi davr – mustaqillik davri ham yozuvchi, shoir va 
dramaturglar oldiga yangi zamon qahramonini yaratishdek ezgu vazifani 

Download 4,42 Mb.
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   170




Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



BADIIY ADABIYOTDA ZAMONAVIY QAHRAMON MASALALARI

Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish