BIOLOGIYA FANINI O`QITISHDA INNOVATSION TA’LIM
TEXNOLOGIYALARNING O’RNI
Atavullayeva Mahbuba Qobilovna, Mirzayeva Gulrux Axtamova
Biologiya fani o'qituvchilari
Buxoro muhandislik texnologiya instituti akademik litseyi
Innovatsion hisoblangan interaktiv metodlar barcha olimlar tomonidan ishlab chiqildi va uning
anhanaviy metodlardan ko‘ra foydali ekanligi isbotlab berildi. ―Interaktiv so‘zi inglizcha ―interact
fe‘lidan kelib chiqqan bo‘lib, ―inter – o‘zaro ma‘nosini, ―act – esa harakat qilmoq, ta‘sir etmoq ma'nosini
bildiradi. Bundan kelib chiqib, bu metodlar o‘quvchilarning o‘zaro bir – biriga ta‘siri, fikri, mulohazasi,
faolligi orqali mustaqil muloqot o‘rnatish degan ma‘noni beradi.Ta‘limda innovatsion metodlarning
an‘anaviy metodlardan farqi shundaki, innovatsion metodlar o‘quvchining mustaqil holda erkin fikr
yuritishi va o‘qituvchiga hamkor sifatida ishlashiga qaratilgan metoddir, an‘anaviy metodlar esa
o‘kuvchining faktlarni esda saqlash qobiliyati va uning hajmiga qaratilgan metoddir. Bu bilan ta‘limda
an‘anaviy metodlarni chegaralab o‘qitishimiz kerak degan xulosa emas, balki faqatgina o‘quvchilarning
bilish faolligini va ta‘lim samaradorligini oshirishga xizmat qiladigan effektiv usul va vositalarni qo‘llash
kerak, xolos.
Innovatsion ta‘lim texnologiyalari biologik ta‘limni yangicha tashkil qilinishiga asos yaratadi.
Bunday ta‘limda pedagoglar, kompyuter dasturchilari va mutaxassislari yordamida qalbi pok, mehridaryo
o‘quvchilar uchun yangi o‘qitish kurslarini yaratishlari taqozo etiladi. Hozirda ta‘lim muassasalari
innovatsion kompyuter, axborot va kommunikatsiya texnologiyalari asosida jihozlanmoqda. Bu o‘z
navbatida pedagoglarning o‘z mehnat faoliyatlariga yangicha yondashuvlarini talab etadi. Zero,
―innovatsion texnologiyalarning joriy etilishi pedagogni o‘quv jarayonida ta‘lim vositalari asosida faoliyat
doirasining cheklanishiga emas, balki uning vazifalari, rolini o‘zgarishiga, pedagogik faoliyatning
mukammallashuviga olib keladi‖.
Innovatsion ta’lim texnologiyalarga asoslangan ta’limning imkoniyatlari Ta‘lim tizimida zamonaviy
innovatsion ta‘lim texnologiyalaridan foydalanish quyidagi afzalliklarni yaratadi:
o‘quvchilarga keng spektrdagi imkoniyatlarni taqdim etadi, ya‘ni o‘rganilayotgan ob‘ekt – predmetni
multimediali tizimlar yordamida o‘rganish;
205
o‘zlashtirilayotgan o‘quv materiallarini qayta - qayta namoyish qilish va imitatsiya qilish
imkoniyatini beradi;
S) maxsus kompyuter dasturi yordamida predmetning o‘lchami va hajmini, uni mukammalroq
o‘rganish maqsadida, kattalashtirish yoki kichiklashtirish, yaqiklashtirish yoki uzoqlashtirish imkoniyatini
beradi;
D) virtual tasvir yordamida oddiy, tabiiy holatda yaratib bo‘lmaydigan sharoitlarni ham kompyuter
yordamida tasvirlash va har xil o‘lcham hajmga ega bo‘lgan eksperiment natijalarni ekranda paydo qilish
mumkin.
Zamonaviy texnolagiyalarga asoslangan talim Nashr materiallari Interaktiv ma‘lumotlar bazasi
Audio va vidyo materiallari Kompyuter tarmoqlari orqali uzatiladigan boshqa o‘quv materiallar Elektron
darsliklar va jurnallar Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan holda, shuni ta‘kidlash mumkinki, ta‘limda
innovatsion texnologiyalarini qo‘llash o‘quvchilarning mustaqil fikrlashi va nutq yuritishiga karatilgan"
metod ekanligiga amin bo‘ldik. Shuni ham ta‘kidlab o‘tmoq joizki, o‘qituvchi darsga tayyorlanayotganida
darsning maqsadiga muvofiq keladigan turli xil interaktiv va innovatsion o‘yin - topshirikdarni tanlash
lozimligini unutmaslik kerak.
Darsga tayyorlanishda o‘qituvchi o‘yin - topshiriqlarning miqdorini, uni bajarishga sarflanadigan
vaqtini ham aniq belgilab olishi lozim. Ustma — ust o‘quvchilarni o‘yin — topshiriqlar bilan band qilib
qo‘yish ta‘lim samaradorligini oshirishga salbiy ta‘sir ko‘rsatishi mumkin. Shuning uchun topshiriqni
bajarishga ortiqcha vaqt sarflash ham o‘quvchilar faolligini oshirishga putur yetkazib qo‘yishi mumkin.
Shu sababli o‘yin - topshiriqlarni sharti o‘quvchilarning yosh xususiyati va real o‘quv imkoniyatlariga
muvofiq kelishi lozim.
O‘qituvchi o‘yinda o‘quvchilar yo‘l qo‘yadigan xatolarni bartaraf etishni ham unutmasligi kerak.
Ammo o‘yin davomida bu ishni amalga oshirish ancha murakkab. Shuning uchun o‘qituvchi o‘yinning
oxirida o‘quvchilar kuchi bilan yo‘l qo‘yilgan xatolarni izohlashi, uni bartaraf etishi choralarini ko‘rishi
lozim. Shundagina u ta‘limda innovatsion ta‘lim texnologiyalaridan to‘gri va oqilona foydalangan bo‘ladi.
Bular esa yana bir bor ta‘limda innovatsion ta‘lim texnologiyalarining qanchalik muhim ekanligini
ko‘rsatib beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
O‘zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi». Toshkent,1997 y. 99b.
A.T.G‘ofurov ,Tolipova J. umumiy biologiyani o‘qitishning norasmiy usul va shakllari,Toshkent
1990
y.45 b.
A.T.Gofurov,M.Maxkamov –Botanikadan ekskursiyalar o‘tkazish metodikasi, O‘qituvchi 1991
y.22b.
|
