101
- modulni o‘rganish, texnologik usullar bo‘yicha dastur va tavsiyalar.
- yakuniy nazorat topshiriqlarida o‘zlashtirish darajalari etalon va mezonlari bo‘yicha
maqsadlar
oydinlashishi.
- o‘z - o‘zini va o‘zaro nazoratni tashkil etish bo‘yicha etalonlar.
Ta’lim jarayonida alohida modullar asosida o‘quv faoliyatini tashkil etililishi o‘quvchining ta’lim
faoliyatining sub‘ekti sifatida mustaqil, rejali bilim o‘zlashtirishi va o‘z-o‘zini rivojlantirishida katta
imkoniyatlar yaratadi. Modulli texnololgiyani amaliyotga qo‘llash o‘qituvchidan modulli ta’lim
printsiplarini yaxshi bilishni talab etadi:
Modullilikning 1-prinsipi ta’limning konstruktivligi:
a) o‘quv materialini shunday konstruktsiyalash lozimki, o‘quvchi oldiga qo‘yilgan har bir maqsadga
erishish ta‘minlangan bo‘lsin;
b) o‘quv materialini tugallangan bloklarda tasavvur qilish;
v) ta’limning har xil shakl va turlari integrallashsin;
2-prinsip: maqsadlarning aniqligi: ta’lim mazmunidan asosiy elementlarni ajratish ta’lim mazmuni
tarkibini aniqlash asosida sinfga tegishli har xil darajali - yaxlit,
integrallashgan, xususiy didaktik
maqsadlarni ishlab chiqish.
3-prinsip: ta’limning qulayligi: axborotlarning tezligi, ochiqligi va ularni almashtiraolish imkoniyati,
o‘quv-biluv faoliyatining har bir o‘quvchi uchun qulayligi va moslasha olishi nuqtai nazaridan darslarning
har bir etapini tahlil qiliish imkoniyati bo‘lgan shakli.
4-prinsip: ta‘sirlarning tizimliligi: ta’limning har xil metod va usullari, mazmuni, o‘quv faoliyatining
o‘zgaruvchanligi asosida bilim o‘zlashtirishning qulayligi, maxsus ko‘nikma va malakalarnining
shakllanishi.
5-prinsip: ta’limning
ixchamligi; O‘quv faoliyatining individual uslubini shakllantirish orqali
o‘quvchi shaxsini rivojlantirishga qaratilgan taa‘limning ixcham yo‘nalishi;
6-prinsip: ta’limni individuallashtirish: har bir o‘quvchining o‘zlashtirishini nazorat qilish,
monitoring natijalari asosida faol rivojlantirish zonasi va yaqin rivojlantirish zonalarini aniqlab, baholash
tizimida o‘quvchilarning faolligini rag‘batlantirishdan foydalanish asosida, ularning
faolligini oshirish
ta’limni individuallashtirish demakdir.
7-prinsip: metodik maslahatlarning turli xilligi: modul dasturi axborotlarni oson o‘zlashtirish uchun
o‘qituvchi maslahatidan foydalanishni taqozo etadi.
Modul dasturini loyihalashga kirishishdan oldin o‘qituvchi o‘zining yangi funksiyasini aniq anglab
olmog‘i lozim.Uning yangiligi shundan iboratki, o‘qituvchi:
- o‘quvchilarning biluv faoliyatini boshqaradi, ya‘ni, o‘qituvchi tayyor bilimni beruvchi emas, balki
o‘quvchilarning shaxsiy - biluv faoliyatining tashkilotchisiga aylanadi;
- darsda o‘quvchilarni biluv faoliyatiga qiziqtirib (motiv), ularning o‘quv predmetiga ijobiy
munosabatini tarbiyalaydi;
- darsda o‘quvchilarni axborot materiallari bilan ishlashga o‘rgatadi va mustaqil ishlarni tashkil etadi;
- ta’limning jamoa usulidan foydalanib, barcha o‘quvchilarni ijodiy ishlashga jalb etadi, ular o‘rtasida
o‘zaro yordamni tashkil etadi;
- muvaffaqiyatga erishish vaziyatini yaratadi, ya‘ni, har bir o‘quvchining kuchi yetadigan topshiriqlar
va ularning metodikasini ishlab chiqadi, ijobiy hamkorlik muhitini yaratadi;
- o‘quvchining o‘z faoliyatini tahlil qilishi va baholashini tashkil etadi.
MODULLI O‘QISH
O‘qish darslariga qo‘yilgan zamonaviy talablar o‘qituvchidan boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini
o‘qishga jalb qilish, badiiy adabiyotni san‘atning bir turi sifatida qarashga, asarlarning badiiy mazmunini,
estetik ahamiyatini va obrazlar mazmunini tushunishiga e‘tibor qaratish talab etiladi. O‘quvchilar modul
topshiriqlarini mustaqil o‘qiy oladigan davrdan boshlab modulli o‘qishga o‘tish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Ya‘ni ikkinchi sinfdan boshlab modullarni kiritish yaxshi natija beradi. Quyida modulning qisqartirilgan
variantini tavsiya etamiz (O‘qish darsining algoritmi)
BOSHLANG‘ICH SINF O‘QISH DARSINING ALGORITMI
1-modul Uy vazifasini tekshirishga tayyorgarlik. Darslikning ...betini och (Agar u she‘r bo‘lsa
takrorla (hikoya bo‘lsa birinchi abzatsgacha o‘qi). She‘rning bir bandini o‘qib, partadoshingga aytib ber.
(hikoya bo‘lsa mazmunini partadoshingga so‘zlab ber). She‘rda yoki hikoyada nima haqida aytilgan. Qaysi
voqea yoki hodisani eslab qolding, nima uchun? O‘z-o‘zingni bahola va o‘rtog‘ing bahosini eshit.
2-modul Quvnoq daqiqa: 1. Nafas olishga oid mashqlar: «sharni pufla», «choyni sovit», «changni
hayda», « chiroqni puflab o‘chir».
102
2. Ovozga oid mashqlar: tovushlar artikulyatsiyasi, tez aytish, kichik she‘rni sekin, tez, past, baland
ovozda, ichda o‘qish, jo‘r bo‘lib o‘qish, intonatsiyaga rioya qilib o‘qish, yoddan aytish.
3 –modul. Tez o‘qish. O‘qituvchining “Boshla” degan buyrug‘idan keyin boshla.
1. Lablaringni bir-biri bilan jipslashtir.
2. Faqat ko‘zing bilan o‘qi. Imkon boricha tezroq o‘qi, tushunmaydigan so‘zlaringni belgila.
Savollarga matndan javob ber. Javobingni o‘rtog‘ing bilan muhokama qil, uni bilan maslahatlash. Umumiy
muhokamada qatnash.
4- modul Tez o‘qish malakasini egallash uchun intensiv mashqlar. Yarim ovoz bilan
boshlovchi(diktor)ga taqlid qilib o‘qish. Ritmik chertmalar asosida o‘qish. Matndan nigohni olib o‘qish.
Tezlashtirib o‘qish. Juftlikda o‘qish. Tez aytish tempida o‘qish. Pichirlab o‘qish. Faqat ko‘z bilan ichda
o‘qish. Tez o‘qish.
5-modul Tavsiyalar Intonatsiyaga rioya qilib o‘qi, urg‘ularni to‘g‘ri qo‘y. O‘qiyotganda pauzalarga
to‘g‘ri rioya qil. Ovoz kuchining baland yoki pastligini o‘zing belgila. Tempning tez yoki sekinligini aniqla.
His-hayajon bilan o‘qi. Intonatsiya bilan asarga o‘z munosabatingni bildir.
6-modul Ijodiy daftardagi ish. (tanlash bo‘yicha topshiriqlar). Darsni xulosalash – o‘z fikringni
aytishni,
dialogga kirishish, muammoga baho berishni o‘rgan. Tavsiyalar har bir o‘quvchiga beriladi.
O‘quvchilarda algoritmlardan foydalanish malakasini shakllantirish uchun har bir modulga to‘xtalib,
alohida tushuntiriladi. 1-sinf o‘quvchilariga nutq apparatlarini va nafas mashqlarini yaxshi o‘rgatish.
Bunday mashqlar o‘quvchilarda xotirani mustahkamlash va dunyoqarashini kengaytirish uchun ham
foydali. O‘quvchilar algoritmlar bilan mustaqil ishlash malakalarini yaxshi egallaganlaridan so‘ng har bir
modulning maqsadi aniq ko‘rsatilgan qiyinroq algoritmlarga o‘tish mumkin.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, ayni paytda o’qitish samaradorligini oshirish, bolalarga bilim,
ko’nikma va malakalarni to’la egallashga yordam berish, mustaqil bilim olishlarini ta’minlash, iste’dodli
hamda ayrim fanlarni o’zlashtirishi qiyin bo’lgan o’quvchilarga individual yondashish, bolalarning
qiziqishi, ehtiyoji, qobiliyati va shaxsiy sifatlarini aniqlagan holda darslarni tashkil etishga jiddiy e’tibor
qaratish bugungi kundagi eng dolzarb masaladir. O’quvchilarimizni har tomonlama kamol topishlarida har
bir
ustoz va murabbiy, kerak bo’lsa har bir bolaning ota – onasi individual tarzda yondashish kerak.
Shundagina, o’quvchi yoshlarimiz davlatimizning umumiy taraqqiyotiga samarali ta’sir ko’rsata olishadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini mard va olijanob halqimiz
bilan birga quramiz.// O’zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga
bag’ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo’shma majlisidagi nutq.-T.: «O’zbekiston» NMIU.2016.-13-b
2. Mirzajonova D. Ta’lim sifatini oshirishda zamonaviy o‘qituvchi kompetensiyasi.// O‘zbekiston
Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi, PUBLIC EDUCATION (scientific-methodical journal ministry of
public education of the republic of Uzbekistan). «Toshkent».2020.-55-b
3. T.G‘afforova-QDU p.f.n.dots. Boshlang‘ich sinfda modulli o‘qitish texnologiyasi.
