MAKTABGACHA TA’LIM TIZIMIDA PEDAGOGIK O‘YINLARNI AMALGA
OSHIRISH METODLARI VA TEXNOLOGIYALARI
Xamzayeva Gavxar
JDPI Maktabgacha ta’lim metodikasi kafedrasi 211 gurux talabasi
Vatanimiz mustaqilligining ma’naviy asoslarini mustahkamlash, milliy qadriyatlarimiz, an’ana va
urf-odatlarimizni asrab-avaylash, halqimiz, ayniqsa, yosh avlod qalbi va ongiga ona yurtga muhabbat,
istiqlolga sadoqat tuyg‘ularini chuqur singdirish masalasi bugungi kunda tobora dolzarb ahamiyat kasb
etmoqda. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni yuksak ma’naviy fazilatlarini kamol toptirish, milliy
ma’naviyatini takomillashtirish, boy madaniy merosimiz, tarixiy an’analarimizga, umuminsoniy
qadriyatlarga hurmat, Vatanga muhabbat, istiqlol g‘oyalariga sadoqat ruhida tarbiyalash mamlakatimizda
amalga oshirilayotgan barcha islohotlarning hal qiluvchi omilidir. O‘yin maktabgacha yoshdagi bolalarning
asosiy faoliyati bo‘lib, u orqali bola shaxs sifatida shakllanadi. O‘yin bolalarning kelajakdagi o‘quv va
mehnat faoliyati, kishilarga tmunosabatning qay darajada shakllanib borishini belgilaydi.o‘yin faoliyati
asosida boladagi bilish faoliyati rivojlanadi, bola qancha yaxshi o‘ynasa, u maktabda shunchalik yaxshi
o‘qiydi. O‘yin bolalarni jismoniy tamondan tarbiyalash tizimida, matabgacha ta’lim muassasasining ta’lim-
tarbiya ishida, axloqiy, mehnat va estetik tamondan tarbiyalashda katta o‘rin tutadi. O‘yinda yosh
organizmga xos bo‘lgan talab va ehtiyojlar qoniqtiriladi, hayotiy faollik ortadi, birdamlik, tetiklik,
quvnoqlik tarbiyalanadi. Shunday ekan, har bir o‘yni-mashg‘ulotini to‘g‘ri rejalashtirish maqsadga
muvofiqdir. O‘yin mashg‘ulotlarni rejalashtirayotganda har doim maqsadni hamda mashg‘ulotdan
kutilayotgan natijalarni aniqlabolish maqsadga muvofiq bo‘lar edi. Shundan so‘ng maqsadga erishish uchun
qaysi o‘yin, topshiriq yoki mashqdan foydalansa yaxshiroq samara berishi aniqlab olinadi. Buning uchun
quyidagilarni inobatga olish zarur:
soddadan murakkabga qarab intilish; turli xillilikka e’tibor berish (nutqiy fpoliyatni turli harakatlar
bilan, tinch o‘yinlarni harakatli o‘yinlar bilan uyg‘unlashtirib turish);
guruhiy yoki kichik guruhlar uchun mashg‘ulotlarni tashkil qilish. Tarbiyachi qachon katta guruh
bilan hamda qachon kichik (6-8 boladan iborat guruh) guruh bilan ishlash lozimligini hal etmog‘i darkor;
mashg‘ulotlarning vaqt chegaralarini aniqlab olish (qaysi vaqtda bolalar bilan shug‘ullanasiz va
qancha vaqt davomida).
115
Mashg‘ulotlar davomida bolalar o‘z fikrlarini bildirish imkoniyatiga ega bo‘lganlaridagina
mashg‘ulotlarga bo‘lgan qiziqishlari va o‘zaro ishonchlari oshib boradi.
Pedagogik ijrochilik o‘yinlarini bola uch yoshdan boshlab o‘zlashtira boshlaydi. Shu yoshga kelib
bola odamlar o‘rtasidagi munosabatlar bilan tanisha boshlaydi, hodisalarning ichki va tashqi tomonlarini
ajrata boshlaydi, o‘zida ichki kechinmalarni seza boshlaydi. Ularga munosabat bildiradi. Metodika – bu
tarbiyachi mehnatining professional texnologiyasi bo‘lib, tarbiyachi uni egallagan bo‘lishi va bolalarga
rahbarlik qilish usullarini to‘xtovsiz takomillashtirib borishi kerak.
Maktabgacha yoshda bolalar o‘yin faoliyatini o‘zlashtira borib ijtimoiy qadrli va ijtimoiy
baholanuvchi faoliyatga tayyorlana boshlaydilar.
Pedagogik o‘yinlarni quyidagicha tasniflash mumkin.
Faoliyat turlariga qarab: ijtimoiy intellektual, mehnat, ijtimoiy va psixologik o‘yinlar.
Pedagogik jarayonlarning xarakteriga qarab: ta’lim-tarbiyaviy, rivojlantiruvchi, mahsulotli, ijodiy,
psixotexnik o‘yinlar.
O‘yinlar metodlariga qarab: predmetli, syujetli, badiiy rolli, hodisalarni tasavvur etuvchi va
drammalashtiruvchi o‘yinlar.
Ўйин-машғулотларнинг
қатор тамойиллари
мавжуд бўлиб,
уларнинг асосийлари
қуйидагилар
Ўзаро ҳурмат
Рефлексия
Ўйин қоидаларини англаб
олиш.
Ўйинларда эркин иштирок
этиш
Мактабгача таълим
тизимида қўлланиладиган
педагогик ўйинларнинг
қуйидаги турлари мавжуд
Болалар кайфиятини
кўтарувчи ва ҳамкорликка
чорловчи
Мактабгача болалар хатти-
ҳаракатидаги
чекланишларни
тавсифловчи (диагносика).
Болалар шахси
сруктурасига ижобий
коррекциялар берувчи
Болаларни ўзлигини
намоён этишга чорловчи
Болаларда ўзига ишонч
ҳиссини шакллантирувчи,
жисмоний ва интеллектуал
муаммоларни йўқотишга
қаратилган.
Миллатлараро
бағрикенгликни
шакллантирувчи.
Болаларда ижтимоий,
жамоавий
муносабатларни
шакллантирувчи ўйинлар
116
Predmetlar asosidagi o‘yinlar: matematik, ekologik, musiqali, texnikaviy, jismoniy tarbiyalovchi,
iqtisodiy tejamkorlik va ishbilarmonlik, tadbirkorlikni rivojlantiruvchi o‘yinlar.
O‘yin vositalari bo‘yicha: o‘yin vositalari (koptok, piramida, kub va boshq.) bilan amalga
oshiriladigan o‘yinlar va o‘yin vositalarisiz amalga oshiriladigan o‘yinlar xontaxta usida, xonada va dalada
o‘ynaladigan o‘yinlar, kompyuter va televizor o‘yinlari kabi texnik vositalar.
Maktabgacha ta’limda yoshi kattalarning to‘plagan tajribasini kichik yoshdagilarga singdirish
jarayonida o‘yinlar ta’lim metodi sifatida namoyon bo‘ladi. O‘yin metodlariga qarab maktabgacha ta’lim
azifalaridan kelib chiqib, predmetli, syujetli-ishchan, drammalashtirilgan o‘yinlardan keng foydalaniladi.
|
