MATEMATIKA FANI O‘QITUVCHILARINING DARSLARNI LOYIHALASH
KOMPETENSIYASINI RIVOJLANTIRISH
Matmuradov Akbar Komiljon o‘g‘li
TVCHDPI “Maktabgacha va boshlang‘ich ta’lim” fakulteti Maktabgacha ta’lim kafedrasi
o‘qituvchi
Ta'limini modernizatsiya qilish, o`qituvchining shaxsni o'z-o'zini anglashga qaratilishi, ta’lim
oluvchilarning ehtiyojlarini qondirish uchun doimiy ravishda yangi imkoniyatlar yaratish o'qituvchining
doimiy kasbiy o'zini -o'zi yaxshilashini talab qiladi. Ta'lim tizimining zamonaviy rivojlanishining yana bir
o'ziga xos xususiyati shundaki, uni modernizatsiya qilish butun axborot almashinuviga, ishlatilayotgan
kompyuter texnikasi hajmining va interfaol o'quv qo'llanmalarining kengayishiga, barcha maktablarni
multimediali vositalaridan keng foydalanishga olib keldi.
Malaka oshirish jarayoni dars mashg`ulotlarini takommillashtirish va bugungi kunda har qanday
ta’lim texnologiyalari darhol eskirishi, bu esa uzluksiz innovatsiyalarni hamda yangi metodlar bilan
boyitilishi talab etadi.
Dunyoning turli mamlakatlarida ko‘plab tadqiqotchilar tomonidan matematika darslarini
loyihalashda pedagogik texnologiyalarni qo‘llash bo‘yicha izlanishlar olib borilgan. Ularda
«innovatsiya», «interfaol usullar», «innovatsion texnologiyalar» to‘g‘risida yaxshi axborotlar
to‘plangan, biroq axborot texnologiyalarini ta’lim muassasalarida o‘rgatish samaradorligini oshirish
bo‘yicha aniq tavsiyalar yetarli emas. Shuning uchun asosiy maqsad yuqori darajada o‘zlashtirish
natijalariga erishishni ta’minlovchi innovatsion texnologiyalardan foydalanishning samarali usullarini
ishlab chiqish, xususan, zamon talab etayotgan axborot texnologiyalari bo‘yicha pedagogik
innovatsiyalardan foydalanish masalalarini tadbiq etishdan iboratdir. Ta’lim jarayoniga innovatsiyalarni
qo‘llash bugungi kunda quyidagi vazifalarni amalga oshirishni talab etadi:
o‘quv fanining aniq maqsadini aniqlash;
fanning hajmi va mazmunini aniqlash;
zarur bo‘lgan ta’lim texnologiyalarini ishlab chiqish va tavsiya etish;
fanning moddiy va texnik ta’minotini yaratish;
ta’lim oluvchilarning xususiyatlarini o‘rganish;
o‘qituvchining tayyorgarligi va dars mashg‘ulotini loyihalash.
Maqsadga erishishning eng to‘g‘ri yo‘li, bu dars mashg‘ulotini loyihalashda integrallashgan ta’lim
texnologiyalarini ishlab chiqish va ulardan darsning turli bosqichlarida samarali foydalanish
imkoniyatlarini izlashdir. Ta’lim muassasalarida fanini o‘qitishda shaxsga yo‘naltirilgan ta’limning qu-
yidagi metodlarini qo‘llash maqsadga muvofiqdir:
o‘yinli texnologiyalar;
muammoli o‘qitish;
dasturlashtirilgan o‘qitish;
kompyuterlashtirilgan o‘qitish;
modulli o‘qitish.
Bu texnologiyalar o‘quv mavzusi maqsadidan va mavzuning mazmunidan kelib chiqib, darsning turli
bosqichlarida turlicha qo‘llanishi mumkin. Maktab o‘qituvchilarining yo`nalishlarini hisobga olib, malaka
oshirish jarayoni modullarini o‘qitishda g‘oyat samarali bo‘lgan qator o‘yinli texnologiyalar ishlab
chiqilgan.
Mutaxassislarning fikricha, insonning asosiy faoliyat turi uch ko‘rinishi:
mehnat faoliyati;
o‘yin faoliyati;
o‘quv faoliyatida shakllanadi.
Ularning barchasi o‘zaro bog‘liq holda sodir bo‘ladi. Bu uch faoliyatni mujassamlashtirgan
kompyuter o`yinlaridan foydalanish bilan dars jarayonini yaxshi o`zlashtirilishi, dars samaradorligiga
erishish bir muncha osonlashishiga erishiladi.
Ta’lim texnologiyasining variantlaridan biri bu "Kvest" deb nomlangan usuldir. Ta'lim kvesti - bu
axborot resurslaridan foydalanish mumkin bo'lgan rol o'ynaydigan o'yin elementlari bilan muammoli
vazifa.
"Kvest" atamasi birinchi marta ta'lim texnologiyasi sifatida 1995 yil yozida San-Diyego
Universitetining (AQSh) ta'lim texnologiyalari professori Berni Dodj tomonidan taklif qilingan.
124
Kvest texnologiyasidan foydalanishning dolzarbligi ta'limning ustuvor faol usullaridan biri sifatida
tan olinadi. Ta'lim kvestlari loyiha faoliyatini o'z ichiga oladi. Bu usul sarguzasht yoki o'yin bilan bog'liq
uzoq va maqsadli qidiruvdan iborat. Bu amalga oshirishning turli shakllaridan foydalanish mumkin: ta'lim
veb-kvestlari, sarguzasht, o'yin-kvestlar, jonli kvestlar, maxsus kvestlar mavjud bo'lib, unda maqsadga
erishish uchun harakat sodir bo'lgan hudud resurslari, axborot resurslari ishlatilishi mumkin bo‘ladi.
Kvest texnologiya loyihasida ishlash jarayonida o‘quvchilar nazariy bilimlarni amaliyot bilan
bog‘lab o'rganadilar, muayyan vaziyatlarni boshdan kechiradilar, hodisalarga chuqur kirib, yangi
jarayonlarni, ob'ektlarni yaratadilar.
Shunday qilib, Kvest texnologiyasini ta’lim jarayonida qo‘llash quyidagi:
-axborotni qidirish, tahlil qilish va sharhlashni amalga oshirish;
-jamoa va jamoada ishlash, axborot texnologiyalaridan foydalanish;
-vazifalarni bajarish natijasida mas'uliyatni o'z zimmasiga olish bilan bog'liq ishlarni tashkil etish va
nazorat qilish;
-bosqichlarni baholash va nostandart vaziyatlarda qaror qabul qilish;
-jamoa jarayoni va natijalarini tahlil qilishda ishtirok etish kabi kompetensiyalarni shakllantirishga
yordam beradi. Kvest texnologiya o‘quvchilarda nafaqat o'z ufqlarini kengaytiribgina qolmay, balki o'z
bilim va qobiliyatlarini amalda faol qo'llashga imkon beradi, shuningdek, o'z-o'zini hurmat qilish va hissiy
va ijobiy munosabatni tarbiyalash uchun umuman o'rganish istagini uyg'otadi.
|
