|
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCESBog'liq oquvchilar-ijtimoiy-faolligini-oshirish-ijtimoiy-zaruriyat-sifatidaACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES
VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723
Academic Research, Uzbekistan 498 www.ares.uz
shaxsiy qadr-qimmat insonning o‘rab turuvchi muhit bilan munosabatida, ya’ni uning
faolligida ifodalanadi.
Psixologlar R.Plomin va X.Xermanslarning (1997) ta’kidlashicha, aslida
shaxsning to‘laqonli, barkamol shakllanishiga uchta asosiy omil ta’sir etadi:
1. Shaxsda mavjud bo‘lgan biologik imkoniyatlar – bunda odamlarning o‘zaro
munosabatlari jarayonlariga temperament tipining ta’siri nazarda tutiladi.
2. Shaxsning sub’ektiv, ya’ni psixologik imkoniyatlari – bunda mazkur
imkoniyatlar shaxslararo munosabatlar jarayonining strategiyasini tuzadi, o‘zaro
munosabatga kirishishni shaxsan o‘zi tanlaydi hamda ijtimoiy turmushda ularni
to‘ldiradi va takomillashtiradi.
3. Bevosita shaxslararo munosabatlar jarayonining o‘zi bo‘lib, ular ijtimoiy
madaniy muhitda amalga oshiriladi. Ijtimoiy madaniy muhit shaxslararo
munosabatlar uchun bosh mexanizm sifatida shaxsning shakllanishini ta’minlaydi.
Ammo har uchchala omil ham o‘zaro uzviy bog‘liqlikda bir-biriga ta’sir etadi. Bu
uzviyliksiz shaxsning barkamol taraqqiyoti yuzaga kelmaydi.
Dj.Kaprara va boshqalarning (1999) tadqiqotlari natijalariga ko‘ra, ijtimoiy
fe’l-atvor me’yorlariga amal qilish o‘zaro hamkorlik va bir-biriga yordam
ko‘rsatishga imkoniyat yaratadi – o‘zaro simpatiyani hosil qiladi, ta’lim jarayoniga
halaqit qiluvchi depressiyaga hamda muammoli fe’l-atvorga qarshi kurashishga
undaydi. Shaxslararo munosabatlar jarayonida yoshlarga o‘zidagi intellektual
imkoniyatlarni ro‘yobga chiqarishga yordam ko‘rsatish maqsadga muvofiq. Bu holat
shuni tasdiqlaydiki, ijtimoiy va intellektual rivojlanish nafaqat mazkur o‘quvchida,
balki, tengdoshlarida ham kuchayishi kuzatilgan.
G.K.Selevko faollikning ikki darajasini farqlaydi. Birinchi, quyi daraja –
insonning ma’lum darajada mahsuldor, bajaruvchi, qayta tiklovchi faoliyatini
belgilab, bunda inson ko‘proq boshqarilayotgan ob’ekt rolini ijro etadi. Bu darajadagi
faoliyat «ob’ekt faoliyati» deb nomlanadi.
Ikkinchi, yuqori darajadagi faollik – ta’lim oluvchi faoliyatining birlamchi
sababi, manbasi rolini o‘ynab, ijodiy, o‘zgartiruvchi sifatga ega. Bunda faoliyatni
amalga oshiruvchi inson sub’ektdir va faoliyatda uning irodasi ishtirok etadi
(«sub’ekt faoliyati»).
Shaxs ijtimoiy faolligini o‘rganish sohasida ko‘plab tadqiqotlar amalga
oshirilgan. Jumladan, L.I.Amanbaeva «YAngi ijtimoiy sharoitda o‘quvchi-
yoshlarning fuqarolik tarbiyasi», A.A.Savastina va L.B.Osipovalarning «YOshlar
ijtimoiy faolligi – jamiyatning dinamik rivojlanish sharti sifatida», V.A.Sitarov va
V.G.Maralovning «SHaxs ijtimoiy faolligi», «Maktabgacha ta’lim va kichik maktab
|
| |
