ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ




Download 8,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet103/126
Sana21.11.2023
Hajmi8,97 Mb.
#102642
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   126
Bog'liq
Fizika 6-klass

súwretleniw spektr dep ataladı. Prizmadan shıqqan nur reńli
bolıwınan tısqarı kiriwshi nurǵa salıstırǵanda jayılǵan halatta boladı.
Bunıń sebebin úyreniw ushın prizmadan shıqqan nurlardan birewin
qaldırıp, basqaların jawıp qoyamız hám qaldırılǵan nurdıń jolına basqa
prizmanı qoyamız. Prizmadan ótken nurlardıń awısıw múyeshin
ólshep, hár túrli reńdegi nurlardıń prizmadan ótiwinde hár túrli
múyeshke awısatuǵının baqlaymız. Eń kóp awısıw fiolet nurǵa, eń kishi
fiolet
kók
kógis
jasıl
sarı
qiz
ǵ
ılt-sarı
qızıl
118-súwret.
awısıw qızıl nurǵa sáykes keledi. Eger jawıp qoyılǵan nurlar ashıp
jiberilip, ekinshi prizmadan ótkerilse, nurlar jıynalıp, jáne aq nur
kórinisinde boladı. Bunıń menen Nyuton Quyashtan keletuǵın aq
nur negizinde belgili bir qatnasta qosılǵan hár túrli taza reńlerdiń
aralaspasınan ibarat ekenligin dálilleydi. Durısında da, sońǵılıqta
Yung degen alım jeti reńdi emes, al úsh qızıl, kógis, jasıl reńlerdi
qosıp, aq nurdı payda etip kórsetedi. Usı úsh reń hár túrli qatnasta
aralastırılsa, basqa barlıq reńler payda boladı eken. Házirgi zaman
reńli televizorlarında, mine, usı úsh reń qosılıwınan súwretleniw
payda etiledi. Nárse hám predmetlerdiń de hár túrli reńde kóriniwi
olardıń ózine túsetuǵın jaqtılıqtaǵı ayırım reńlerdi jutıp, al ayırımların
shaǵılıstırıwdan ibarat. Mısalı, qızıl shar tek qızıl reńdi ǵana
shaǵılıstırıp, qalǵanların jutadı. Qara dene túsetuǵın jaqtılıqtıń derlik
barlıǵın jutatuǵın bolsa, aq dene shaǵılıstıradı.
Demek, joqarıdaǵı aytılǵan raduga da jawın tamshıları tap prizma
sıyaqlı nurlardı shaǵılıstırıwı hám onnan sınıp ótiwi aqıbetinde payda
boladı.


149
Aristotel raduga úsh reńnen ibarat dep esaplaǵan: qızıl, jasıl,
fiolet. Al, Nyuton dáslep radugada bes reńdi ajıratqan: qızıl, sarı,
jasıl, kók, fiolet. Sońınan on reń bar dep aytqan. Aqırında jeti reńde
toqtaǵan. Haqıyqatında da, radugaǵa dıqqat penen qaralsa, reńler
bir-birinen anıq shegara menen ajıratılmaǵan. Jeti cifrınıń qabıl
etiliwi shártli bolıp, ayyemnen bul sanǵa ayırıqsha itibar berilgen.
Dúnyadaǵı jeti ájayıbat, jeti qabat aspan, hápteniń jeti kúni hám t.b.
Gúldirmamalı jawınnan soń kóringen raduga jaqtılı boladı. Maydalap
jawǵan jawınnan soń payda bolǵan raduga gúńgirtlew boladı. Quyash
gorizontqa qansha jaqın bolsa, raduganıń ólshemleri sonsha úlken
boladı.
1. Raduga fontannıń barlıq tárepinen de bir waqıtta kórine me?
2. Eger prizmaǵa tek ǵana bir reńdegi nur jiberiletuǵın bolsa, 
ekranda ne kórinedi?
3. Ne sebepten aspan kógis reńde, azanda hám keshqurın Quyash 
shıǵıwı hám batıwında qızarıp kórinetuǵını haqqında oylap 
kóriń. 

Download 8,97 Mb.
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   126




Download 8,97 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

Download 8,97 Mb.
Pdf ko'rish