32
5. Tárezi pállesine ıǵal, patas, ıssı denelerdi qoyıw múmkin emes.
Oǵan suyıqlıqtı tikkeley quyıw, ıdıssız shashılıp ketetuǵın nárselerdi
(qumsheker, duz) de salıw múmkin emes.
6. Tárezide tek ǵana onıń pasportında jazılǵan júkten artıqsha júkti
ólshew múmkin emes.
15-súwret.
7. Massası kishkene taslar tek pincet (qısqısh) járdeminde ıdıstan
alınıp, pállege qoyıladı. Sebebi,
qol menen uslansa, qoldaǵı ıǵallıq hám
may tasqa ótip, onıń massasına tásir etiwi múmkin.
8. Pállege qoyılǵan tas jeńil bolsa, oǵan shamalap jeńilirek tastan
baslap qosıp barıw kerek.
9. Tárezi teńlesip, strelkası noldi kórsetse yaki ol pálleler qoyılǵan
táreplerdiń kórsetkish ushları bir tuwrı sızıqqa kelse, onda pálledegi
taslar massalarınıń qosındısı esaplanıp jazıp alınadı.
10. Tárezide suwsız bos stakan massası
m
st
ólshep alınadı
(15-súwret).
11. Stakandı pálleden alıp oǵan belgili muǵdardaǵı suw quyıladı.
12. Suwlı stakandı táreziniń pállesine qoyıp, massası m
st.s
ólshenedi.
13.
m
suw
=
m
st.suw
m
st
formuladan stakandaǵı suwdıń massası
esaplanadı.
Túsindirme.
Eger ólshenetuǵın dene massası sizde bar bolǵan eń
kishi tas (20 mg) qoyılǵanda da awır yaki jeńil kelse, ulıwma
massa
dóńgeleklenip
jazıladı.
Mısalı,
100 g 20 g 1 g
+ 500 mg + 20 mg bolǵanda awır, 100 g 20 g 1 g 500 mg bolǵanda
jeńil bolsa m ≈ 121,5 gramm alınadı.
33
1. Deneler qızdırılǵanda onıń massası qalay ózgeredi?
2. Ne ushın iyinli tárezide ólshew prujinalı tárezide ólshewge
qaraǵanda anıǵıraq boladı?
3. Gaz massasın qanday usılda ólshew múmkinligi haqqında oylap
kóriń.
4. Denelerdiń inertligi degende neni túsinemiz?
•
Shıbın massası ~ 0,001 g.
•
Pildiń jańa tuwılǵan «nárestesi»niń massası
shama menen
100 kg.
•
«NEXIYA» avtomobiliniń massası shama menen 1400 kg.
•
Bir dana biyday massası ≈ 0,01 g.
•
Jer massası shama menen
1000
000
24
..........
ta
kg
.
•
Quyash massası shama menen
2000
000
30
..........
ta
kg
.
