Gaz menshikli formaǵa hám kólemge iye emes

Download 8,97 Mb. Pdf ko'rish
bet	18/126
Sana	21.11.2023
Hajmi	8,97 Mb.
	#102642

1 ... 14 15 16 17 18 19 20 21 ... 126

Bog'liq
Fizika 6-klass

Suyıqlıq menshikli kólemge iye, biraq formaǵa iye emes.

Gaz menshikli formaǵa hám kólemge iye emes.
Suyıqlıq qanday da bir ıdısqa quyılsa, sol ıdıs formasın iyeleydi.
Biraq, óziniń menshikli kólemin saqlaydı. Dúkanlarda salqın
ishimliklerdi 1,5 l, 1 l hám 0,5 l ıdıslarda satılatuǵının jaqsı bilesiz.
Avtomobil janar mayları da litrlep ólshenedi. Suyıqlıqlarda molekulalar
jaqın jaylasqanlıǵı aqıbetinde óz ara tartısıw kúshleri sezilerli boladı.
Sonıń ushın da óz kólemin saqlaydı. Biraq, awırlıǵı tásirinde «jayılıp»
ıdıs formasın aladı. Suyıqlıq molekulaları arasında tartısıw kúshi
suyıqlıq formasın saqlay alatuǵın dárejede úlken emes. Solay bolsa da,
suyıqlıqtı qısıw júdá qıyın.
Bir tájiriybede suwdı qısıw ushın onı qorǵasın shar ishine quyıp,
awzı kepserlengen. Sonnan keyin shardı qısıw ushın onı awır balǵa
menen urǵan. Bunda suw qısılmastan, shardı jarıp sızılıp shıqqan.
Suyıqlıq menshikli kólemge iye, biraq formaǵa iye emes.
Átirapımızdaǵı kóplegen zatlar qattı denelerden ibarat. Ruchka,
parta, úy, mashina hám t.b. Olardıń barlıǵı óz kórinisine iye. Olardıń
kórinisin ózgertiw ushın úlken kúsh jumsalıwı kerek. Qattı denelerde
molekulalar (atomlar) suyıqlıqlarǵa salıstırǵanda jaqın jaylasadı.
Bunnan tısqarı olar tártip penen jaylasadı. Jaylasqan ornında terbelip
turadı.
Mısalı, as duzın alayıq, onıń molekulası NaCl, yaǵnıy Na – natriy
hám Cl – xlor atomlarınan quralǵan. Atomlardıń óz ara jaylasıwı
10-súwrette keltirilgen. Olar tuwrı sızıq penen birlestirilse, reshyotka
kórinisin aladı.
10-súwret.

28
Atomlardıń jaylasıw tártibi deneniń qattılıq dárejesin ózgertiwi
múmkin. Mısalı, Siz jazıp atırǵan qálem, kómir hám júdá qattı
zat – almaz, brilliant bir túrdegi uglerod (C) atomlarınan quralǵan.
Lekin jaylasıw strukturası hár túrli boladı.

Download 8,97 Mb.

1 ... 14 15 16 17 18 19 20 21 ... 126

Download 8,97 Mb.

Pdf ko'rish