86
Dene teńsalmaqlılıq halatınan shetke shıǵarılǵanda onıń halatın
ózgertetuǵın hesh qanday kúsh payda bolmasa, bul parıqsız teń
salmaqlılıq delinedi (52-
d súwret).
Mınaday tájiriybe ótkereyik. Fizika sabaqlıǵın alıp, onıń astına
sızǵıshtı qoyayıq. Sızǵıshtıń bir ushınan ásten kótere baslayıq
(53-
a,
b súwret). Sonda sızǵısh stol menen belgili bir múyeshti
payda etkende kitap awdarılıp túsedi. Demek, deneniń teń salmaq-
lılıqta bolıwı tayanısh halatına da baylanıslı eken.
a)
b)
d)
53-súwret.
Tayanısh maydanına iye bolǵan deneniń awırlıq orayınan ótkerilgen
vertikal sızıq tayanısh maydanınan shıǵıp ketse, dene awdarıladı (53-
d
súwret).
Demek, tayanısh maydanı qansha úlken bolsa, teńsalmaqlılıǵı
sonsha turaqlı boladı.
1. Massa orayı degende neni túsinesiz?
2. Denelerdiń massa orayı ámelde qalay anıqlanadı?
3. Eki birdey tórtmúyeshlik kórinisine iye bolǵan deneden biriniń
orayı tayanıshtan esaplaǵanda biyiklew boldı. Bul denelerdiń
qaysı biriniń teńsalmaqlılıǵı turaqlı boladı?
4. Diywalǵa oń tárepińiz benen súyenbesten jabısıp turıń. Endi
shep ayaǵıńızdı kóteriń. Usı halatta qala alasız ba? Nege?
5. Ne sebepten kópshilik adamlar júrgende qolın siltep júredi?
