• Demek, aylanıw kósherine iye bolǵan denelerdiń qozǵalısı, tek oǵan qoyılǵan kúsh shamasına ǵana baylanıslı bolmastan, al kúshtiń aylanıw kósherinen qansha
  • Qozǵalmaytuǵın tayanısh átirapında aylana alatuǵın qattı denege rıchag delinedi.
  • ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ




    Download 8,97 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet61/126
    Sana21.11.2023
    Hajmi8,97 Mb.
    #102642
    1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   126
    Bog'liq
    Fizika 6-klass

    TEŃSALMAQLÍLÍQ SHÁRTI
    54-súwret.
    Tómendegishe tájiriybe ótkerip kóreyik. Doń-
    ǵelek alıp, onnan qozǵalmaytuǵın kósher ótkereyik.
    Dóńgelek kósherine F kúshti 54-súwrette kórsetil-
    genindey 1 noqatqa tásir ettireyik. Dóńgelek qozǵal-
    maydı. Endi usı kúshti 2 noqatqa qoyayıq. Dóńgelek
    aylanadı. F kúshti aylanıw kósherinen jáne de
    uzaǵıraq qoysaq, dóńgelek sonsha tez aylanadı.
    Demek, aylanıw kósherine iye bolǵan 
    denelerdiń qozǵalısı, tek oǵan qoyılǵan kúsh shamasına ǵana 
    baylanıslı bolmastan, al kúshtiń aylanıw kósherinen qansha 
    uzaqlıqqa qoyılǵanlıǵına da baylanıslı boladı eken.
    Aylanıw kósherinen kúsh qoyılǵan noqatına shekem bolǵan eń 
    qısqa aralıq kúsh iyini dep ataladı. Bunda kúsh baǵdarı menen iyin
    óz ara tik baǵdarlanǵan dep qaraladı.
    Aylanıw kósherine iye bolǵan denelerdegi qozǵalıs qoyılǵan F 
    kúshke hámde iyin l ge baylanıslı bolǵanlıqtan kúsh momenti dep
    atalatuǵın fizikalıq shamanı kirgizemiz,
    M = F · l.
    Onıń birligi M = 1 N · m. Siz kúndelikli turmısta awır tastı yaki
    júkti ornınan jılıstırıwda onıń astına lom suǵıp kótergenligin kórgensiz
    (55-súwret). Bunda lom ushına F
    1
    kúsh penen tásir etip, ekinshi
    ushınan F
    2
    kúsh alınadı. F
    2
    kúsh F
    1
    den bir neshe ese úlken boladı.
    Demek, bul qurılmada kúshten utıw múmkin eken. Qozǵalmaytuǵın 
    tayanısh átirapında aylana alatuǵın qattı denege rıchag delinedi. 
    55-súwrette rıchagtıń aylanıwı O noqat átirapında boladı.
    Tómendegi tájiriybeni kórip óteyik. Shtativke qalıń sızǵıshtı O noqat
    átirapında aylanatuǵın etip ornatayıq. Rıchagtıń oń tárepine altı birlik
    aralıqta (A) bir júkti ildireyik. Al, ekinshi tárepte úsh birlik aralıqta
    (B) bir júkti ilip qoysaq, teńsalmaqlılıqta bolmaydı. Teńsalmaqlılıqta
    bolıwı ushın eki júkti ildırıw kerek boladı. A noqatqa ekinshi júkti
    ildirsek teńsalmaqlılıqtı saqlaw ushın B noqatqa tórt júkti ildiriwge
    tuwrı keledi. (56-súwret). Demek, rıchagta tásir etetuǵın kúshler hám
    kúsh iyinleri arasında tómendegishe qatnas boladı:


    88

    Download 8,97 Mb.
    1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   126




    Download 8,97 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

    Download 8,97 Mb.
    Pdf ko'rish