ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

136
A
B
B
Quyash
Jer
Ay
Ay orbitası
105-súwret.
Jerdegi A oblastqa túsetuǵın Quyash nurları Ay tárepinen tolıq
bekitilip qalǵanlıqtan, ol jerde qarańǵılıq boladı. Bul orında Quyashtıń
tolıq tutılıwı baqlanadı. Al, Jerdiń B oblastında yarım saya boladı. Bul
orındaǵı baqlawshı ushın Quyashtıń tolıq emes tutılıwı júzege keledi.
Jerde Quyashtıń tolıq tutılıwı baqlanǵan orınlarında tolıq qarańǵılıq
bolǵanlıqtan, aspanda juldızlar jarqırap kórinedi. Jerdiń bul oblastı
ısıtılıwdan toqtaǵannan keyin samallar payda boladı. Jaǵımsız jaǵday
júzege kelip, iytler úrgen, haywanlar baqırǵan. Al, bul adamlarǵa tásir
etip, qorqıwǵa túsken.
Jer hám Aydıń aylanıwı dáwirinde Ay menen Quyash aralıǵına Jer
túsip qalsa, Ay tutılıwı júzege keledi (106-súwret). Ay ózinen jaqtılıq
shıǵarmaydı. Ol tek Quyashtan túsetuǵın nurlardı shaǵılıstıradı. Ayǵa
túsetuǵın Quyash nurın Jer bekitip qalǵanda, Jerdiń sayası Ayǵa
túsedi. Jerdiń atmosferası bolmaǵanda edi, onda Ay tutılıwı dáwirinde
ol kórinbey qalar edi. Jer atmosferası Quyash nurların shashıratıp
jibergenligi sebepli Aydıń tutılıwı dáwirinde qızǵısh disk kórinisinde
kóremiz.
Quyash
Ay
Ay orbitası
Jer
106-súwret.
Ay tutılıwınıń sebebi belgili bolmaǵan dáwirde adamlarda qorqınısh
payda bolǵan. Onı túsindiriw ushın hár túrli ráwiyatlar hám ápsanalar
toqıǵan. Házirgi kúnde Quyash hám Ay tutılıwı ádewir aldınnan, qay
jerde, qashan hám qanday kóriniste bolatuǵını aytıp beriledi. Sonlıqtan

137
da alımlar bul qubılıstı úyreniw ushın tayarlıq kóredi. Quyash tolıq
tutılǵanda basqa waqıtta kórinbeytuǵın «Quyash tajı»n baqlaw múmkin.
Jer óz kósheri átirapında aylanıwı sebepli kún hám tún almasadı.
Ay da óz kósheri átirapinda aylanadı. Aydıń kúndizgi jaqtılıq túsip
turǵan bólegi bizge kórinip, jaqtı túspegen bólegi kórinbeydi. Onı ay
tutılıwı menen almastırmaw kerek.

Download 8,97 Mb.