suyagining umumiy xarakteri kabi har xil tomondan o‘rganilishi
kerak. 0 ‘quvclii uchun eng asosiysi bulami nazariy jihatdan o‘qib,
amaliy tomondan qo‘lda qalam va qog‘oz bilan ko‘plab mashqlarda
m ustahkam lashi lozim. Shuning uchun ham barcha tad im
muassasalarining o‘quv dasturlarida odam boshini cliizishdan oldin
birinchi topshiriq bosh suyagini uch
holatda cliizish mashqlari
bilan boshlanadi (76-rasm).
76-rasm.
108
Bosh suyagini chizishda shulami nazarda tutish va xotirada saqlab
qolish kerakki, u ikki qismdan: bosh suyagi qutisi — ensa, gardan
va old qismlardan iboratdir. Ular turli shakl va olchamlardan iborat
juda ko‘p boMaklardan tashkil topgan. Bosh suyagi qutisi oltita
suyakdan tashkil topganbo‘lib, ular o‘zaro tishsimon choklar bi-
lan biriktirilgan (ensa, orqa), peshana (old),
ikkita tomon tepa
suyagi va ikkita chakka (yon) suyaklar.
Old qismi ikkita ko‘z kosasi (chanog‘i, noksimon shakldagi
burun kosasi, ko‘z kosasining ostidan jag‘ suyagi (jag‘ suyagi
o‘simtasi bilan), ustidan qosh usti va chakka suyaklari qoplangan.
Burun kosasi (noksimon chuqurchasi)dan yuqorigi jag‘ suyagi,
pastdan esa, bosh suyagining old qismiga ikkita simmetrik o‘ng va
chap bo‘laklardan iborat pastki jag‘ tutashadi. Bu suyaklar shak-
lining xarakteri va ulaming qurilish
xususiyatlariga va umuman,
bosh shaklining xarakteristikasiga bog‘liqdir. Shuning uchun
naturadan bosh suyagini chizishda, har bir suyakning umumiy
shaklini eslab qolishga harakat qilish kerak.
Chunki ular portret
rasmini chizishda va tirik boshni tahlil qilishda muhim hisoblanadi.
Jag‘ suyagi va jag‘ suyagi o‘simtasi shaklining xarakteri va tirik
bosh rasmini chizishda yonoqlar shaklini to ‘g‘ri qurish va shu
joyda quloq suprasi joylashishini nazarda tutish kerak. Jag‘ suyagi
o‘simtasining kattaligi taxminan to ‘rt enli keladi va jag‘ suyagi
o ‘simtasining uchi doimo quloq suprasi va (bukrisi) o‘rtasiga
joylashadi. Jag‘ suyagi o‘simtasini ushlab ko‘rib,
hamma ham u
quloq suprasi o‘rtasiga kirib borishni o ‘simtani barmoq bilan
paypaslab ishonch hosil qila oladi. Bu narsani bilmagan o‘quvchi,
odatda, quloqni yo yonoqda, yo ensada aks ettirib,
xato qilishi
mumkin.
Ensa (gardan) suyagining so‘rg‘ichsimon o‘simtasi har qanday
kishida yaxshi ko‘rinadi, u boshni yelka suyagi bilan tutashtimvchi
ko‘krak-o‘mrov mushaklarining birlashtiruvchisidir. So‘rg‘ichsimon
o‘simtalarining joylashishiga mushaklar shaklining xarakteri va
um um anbo‘yintuzilishigabog‘liqdir. 77-rasm,
a, b, d, edabosh-
ning turli nuqtayi nazar va holatlardagi sxemali tasvirlari ko‘rsa-
tilgan:
