|
Kurs jumısınıń maqseti hám wazıypaları
|
| bet | 2/24 | | Sana | 30.05.2024 | | Hajmi | 2,98 Mb. | | #257991 |
Bog'liq Шахноза магистрKurs jumısınıń maqseti hám wazıypaları: Biologiya tarawinda qanigelestirilgen uliwma orta tálim mekteplerinde sabaq oqıtıw qurallarınıń tálim-tárbiya processin shólkemlestiriwdegi áhmiyeti, sonday-aq salamatlıq–insannıń kamalǵa keliwiniń eń áhmiyetli quralı bolıp, jeke insannıń hesh kim aralasa almaytuǵın huqıqı, tabıslı jámiyetlik hám ekonomikalıq rawajlanıwı áhmiyetli máseleler bolıp esaplanadı. Den-sawlıq bul ómirdegi baslı qádiriyat. Onı hár qanday pulǵa satıp alıp bolmaydı, sonıń ushın da onı bala ómiriniń dáslepki kúnlerinen baslap saqlap, abaylap hám bekkemlep barıwı zárúr.
Biologiya oqıw processlerindegi mashqalaların analizlewde, ásirese, bul tarawda joqarı dárejeli qánigelerdi tayarlaw procesinde úyretetuǵın bilimler áhmiyetli orın iyeleydı.
Házirgi kúndegi jas áwlad salamatlıǵı barısında payda bolǵan awhaldı analiz etip qaraǵanda, bul mashqalanıń qısqa waqıtıń ishinde sheshimin tabıw kerek ekenligin anıqlaw qıyın emes. Ósip kiyatıraǵan jas awladtı salamatlıǵın támiyinlew tarawında túpten ózgerislerdi ámelge asırılmastan burın, onıń ruwxıy, sociallıq hám fizikalıq rawajlanıw máselelerin sheship bolmaydı álbette.
Jaslar ómirde óz orinlarin endi tawıp atirǵan, erkinlikleri rawajlanip atırǵan bir waqıtta salamat turmis tarizin qáliplestiriw ulken áhmiyetke iye. Sebebi jaslıq dáwirinde payda bolgan kólikpeler putin ómiri dawaminda bekkem tiykar boladı.
Kútiletuǵın nátiyjeler Insan salamatligi, onı bekkemlew jolları belgili jaǵdaylarda adam tirishilik hızmetin qáliplestiriw hám saqlaw haqqındaǵı bilimlerdi oqıwshılarǵa úyretiwde Ulıwma biologiya páni, “Ómir qawipsizligi” siyaqlı pánler kiritilgen. Bulardıń barliǵi pánler ara baǵdar bolıp esaplanadı. Oqıw páni sıpatında olar insan salamatlıǵı hám salamat turmıs tárizi haqqındaǵı bilimler jıyındısın quraydı.
I. BAP. BIOLOGIYa PÁNINDE OQITIW QURALLARINIŃ TÁLIM-TÁRBIYALİQ ÁHMIYETI HÁM SALAMAT TURMUS MÁDENIYATINA TARBIYALAWDIŃ MAQSETI
Salamatlıq haqqındaǵı pánler adammń individual salamatlıǵı haqqındaǵı pán bolıp adam organizimin quraytuǵın sistemalar, organlar, tkanlar hám kletkalarda kesellik hám salamatlıq jaǵdayları ushın tán bolǵan kórsetkishlerdi úyretedi. Mektep oqıwshılarında salamat turmıs tárzine iye bolıwdı tárbiyalaw adammıń den-sawlıǵın saqlaw, keselliklerdiń aldın alıw jolların úyretiw, den-sawlıqtı saqlawda fizikalıq tárbiyanıń tásirin hám áhmiyetin úyretetuǵın pán.
Adam anatomiyası hám fiziologiyası páninde salamat turmıs mádeniyatına iye bolıwdı tarbiyalaw pánler ara integrativ pán sıpatında medicina pánleri anatomiya, genetika, fizikalıq tárbiya teoriasi, ekologiya, pedagogika, psixologiya pánlerinin dálilleri tiykannda payda bolǵanlıǵı hám házirgi kúnde aktiv profilaktikalıq hám ilimiy pedagogikalıq baǵdarga iye ekenligi kórsetiledi.
Xalıq salamatlıǵın saqlawda qala hám awıllarda kanalizatsiya tarmaqları menen támiyinlengenlikte áhmiyetli orın tutadı. Kanalizatsiya diziminiń bolıwı xalıq jasaytuǵın jerlerde jer astı hám jer ústi suwlarına kanalizatsiya shıǵındıları aralasıwınıń aldın aladı. Professor Yu.Shodimetovtıń talıqlawı boyınsha, respublikamızdıń ayırım jerlerinde tábiyiiy ortalıqtıń pataslanıwı aqıbetinde, ásirese awıllıq jerlerinde 14 jasqa shekem bolǵan balalarda temir zatı jetispeytuǵın kemqanlıq, tuberkulez keselligi hám joqarı dem alıw jollarına mikroblar otıratuǵın kesellikler tez-tez ushırasıwı baqlanbaqta.
Házirde Aral boyı xalqınıń taza ishimlik suwı menen támiyinlew barısında talay ǵana jumıslar ámelge asırılmaqta. Nókis hám Úrgenish qalalarına diametri trubalar jatqızıldı hám olar arqalı kóp muǵdarda taza ishimlik suwı jiberilmekte. Xalıqtı taza ishimlik suwı menen támiyinlew menen awıllıq jerlerde kóp ǵana keselliklerdiń keskin azayıwına erisilmekte.
Biz insanlar hám barlıq tiri organizmler dem alatuǵın kislorod ádetde jasıl ósimliklerde bolatuǵın fotosintez protsessinde ajıralıp shıǵadı. Dáslepki waqıtlarda okeanda jasıl ósimlikler ele payda bolmaǵan waqıtlarda atmosferada kislorod bolmaǵan hám atmosfera quramında metan (CH4) ammiak (NH3), suw puwları (H2O) hám vodorod (H2) bolǵan. Quyash energiyasınan paydalanıwshı dáslepki jasıl ósimlikler okeanlarda payda bolǵanınan soń atmosfera quramında kislorod payda bola baslaǵan.
|
| |
