|
Muhammad al-xorzmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali
|
| bet | 1/9 | | Sana | 18.05.2024 | | Hajmi | 145,66 Kb. | | #243356 |
Bog'liq metrologiya
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI
KI fakulteti 961-20 guruh talabasi
BOYNAZAROV NAVRO‘ZBEK
“_________________ ” fanidan
Mustaqil ishi
Topshirdi: BOYNAZAROV NAVRO‘ZBEK
Qabul qildi: ____________________________
Ball:_________________ Sana:________________
Mavzu:Telekommunikatsiya tizimlarida qoʼllaniladigan texnik vositalarni sertifikatlashtirish
Telekommunikatsiya tizimlarida qo'llaniladigan texnik vositalarni sertifikatlashning ahamiyati yuqori darajada. Bu, texnik vositalarning to'g'ri ishlashi, xavfsizlik, va to'g'ri sozlashi uchun juda muhimdir.
Sertifikatlash jarayoni odatda to'g'ri ishlash, ma'lumotlarni xavfsizlikda saqlash, vaqtincha yo'qotishning minimal darajasini ta'minlash uchun amalga oshiriladi.
Sertifikatlashning bazi yutuqlari quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:
1. Standartlar va qiymatlar: Sertifikatlash jarayonida qabul qilingan texnik vositalar, telekommunikatsiya sohasidagi standartlar va qiymatlarga javob berishlari tekshiriladi.
2. Xavfsizlik: Sertifikatlash tizimi texnik vositalarning xavfsizligi bo'yicha sinovlarni o'tkazib, ularni yoki uni ta'minlovchilarni sinab ko'rish uchun ishlab chiqiladi.
3. Ishlab chiqarish va tarqatish: Sertifikatlash texnik vositalarning ishlab chiqarish va tarqatish jarayonlarini nazorat qiladi, ularni standartlarga muvofiq ishlab chiqarilganligini va muvaffaqiyatli yoki muvofaqiyatsiz taminotga tayyorlash uchun tavsiflashlari mumkin.
4. Ro'yxatga olish: Sertifikatlash jarayoni o'rtacha ma'lumotlar bazasiga (ro'yxatga olish) qo'shilishini o'z ichiga oladi, bu esa texnik vosita haqida ma'lumotlarni ta'minlash va uni boshqa texnik vositalardan ajratishda yordam beradi.
5. Litsenziyalaшgan texnik vositalar: Bazi sohalarda, telekommunikatsiya tizimlarida ishlatiladigan texnik vositalar litsenziyalangan bo'lishi lozim bo'lishi mumkin. Bu litsenziyalar texnik vositalar sertifikatini tasdiqlovchi dokumentlar bo'lib, ularni to'g'ri ishga tushirishga imkon beradi.
Telekommunikatsiya sohasida sertifikatlash, texnik vositalarning ishlashini ta'minlash va tarmoq xavfsizligini ta'minlashda katta ahamiyatga ega. Bu jarayonning qat'iyati va standartlarga javob berishni ta'minlash uchun, soha bo'yicha xususiy tashkilotlar yoki davlat organlari tomonidan qo'llaniladi.
Telekommunikatsiya tizimlarida qo'llanadigan texnik vositalarni sertifikatlashish uchun quyidagi jarayonlar amalga oshiriladi:
1. Texnik vosita haqida ma'lumot to'plash: Texnik vosita haqida to'liq ma'lumotlar olish, uning ishlash prinsiplari, xususiyatlari va qo'llanish shartlari to'g'risida tushuntirish kerak.
2. Tekshirish va test etish: Texnik vosita standartlarga mosligini va to'g'ri ishlashini ta'minlash uchun tekshirish va test etish jarayonlari o'tkaziladi.
3. Sertifikatlashtirish agentligiga murojaat qilish: Texnik vosita uchun sertifikat olish uchun sertifikatlashtirish agentligiga murojaat qilish kerak. Ular texnik vositani tekshirib, sertifikat berish yoki rad etishga qaror qilishadi.
4. Sertifikat olish: Texnik vositaga berilgan sertifikat texnik vositani qo'llashga ruxsat beradi va uning sifat va xavfsizligini tasdiqlaydi.
5. Sertifikatni yaxshilash: Sertifikat berildikdan so'ng, texnik vosita sifatini yaxshilash va yangilanishlar bo'yicha kerak bo'lgan talablarni qo'llab-quvvatlash lozim.
Telekommunikatsiya zamonaviy xizmatlarini joriy qilish va taqdim etish sohasidagi davlat boshqaruvi va tartibga solishning richaglaridan biri bo'lib, telekommunikatsiya texnik vositalari (TTV)ni sertifikatlashtirish hisoblanadi.
TTV, shu jumladan telekommunikatsiya tarmoqlarida foydalaniladigan oxirgi (terminal) uskuna qonun hujjatlariga muvofiq belgilangan standartlar, texnik shartlar va boshqa normalarga muvofiqlik uchun sertifikatlanishi kerak.
TTV sertifikatlashtirilishini takomillashtirish maqsadida O'zbekiston Respublikasi sertifikatlashtirish milliy tizimi (O'z SMT) doirasida Telekommunikatsiya texnik vositalarini sertifikatlashtirish tizimi («Telekommunikatsiyalar» sertifikatlashtirish tizimi) tashkil etildi. «Telekommunikatsiyalar» sertifikatlashtirish tizimi O'zbekiston telekommunikatsiya tarmoqlarida foydalaniladigan TTV muvofaqqiyatliligini tasdiqlash bo'yicha shlar (Sertifikatlashtirish, deklaratsiyalash va h.k.)ni o'tkazish uchun mo'njallangan va quyidagi asosiy maqsadlarga erishishga qaratilgan:
• saqlanishi, montaj va ekspluatatsiya qilinishi hayot, odamlar sog'lig'i va ularning mulki uchun xavfli bo'lgan, shuningdek atrof-muhitga zarar etkazishi mumkin bo'lgan TTV sotilishi va qo'llanilishini istisno etish;
• foydalanuvchilar (jismoniy va yuridik shaxslar)ni texnik parametrlari va xarakteristikalari amaldagi normativ hujjatlar talablariga javob bermaydigan TTVni sotib olishdan himoya qilish.
TTVni sertifikatlashtirish asosiy protseduralari O'z SMT va Telekommunikatsiya texnik vositalarini sertifikatlashtirish tizimining normativ hujjatlari bilan tartibga solingan. «Telekommunikatsiyalar» sertifikatlashtirish tizimi O'zbekiston hududida ishlab chiqariladigan hamda boshqa davlatlardan olib kiriladigan TTV uchun muvofiqlikni tasdiqlashning yagona qoidalari va tartibini ko'zda tutadi. «Telekommunikatsiyalar» sertifikatlashtirish tizimini yuritish maqsadida aloqa va axborotlashtirish sohasida Bosh uslubiy markaz (TTV BUM) tashkil etildi.
TTV BUM ishchi organi bo'lib, O‘zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining Litsenziyalash va litsenziya shartnomalarini ijrosini tahlil qilish bo'limi hisoblanadi. TTVni sertifikatlashtirish bo'yicha butun ishlar kompleksini Fan-texnika va marketing tadqiqotlari davlat unitar korxonasi UNICON.UZ da belgilangan tartibda akkreditatsiyalangan Telekommunikatsiya texnik vositalarini sertifikatlashtirish organi (TTV SO) amalga oshiradi.
TTV SO tashkiliy-boshqaruv hujjatlarida ariza beruvchi tomonidan talabnoma berilishidan boshlab, unga muvofiqlik sertifikati berilgunga qadar TTVni sertifikatlashtirish protseduralarini bajarish qoidalari, o'tkazish tartibi va reglamenti belgilangan, shuningdek Mustaqil davlatlar hamdo'stligi (MDH) davlatlari hududida tayyorlangan va ularning Milliy sertifikatlashtirish tizimlarida belgilangan qoidalar bo'yicha sertifikatlangan, shuningdek uzoq xorij mamlakatlaridan import orqali olib kiriladigan TTV muvofiqlik sertifikatlarini tan olish tartibi belgilangan, agar ular bilan o'zaro tan olish to'g'risida shartnoma tuzilgan bo'lsa.
TTV xavfsizligi, moslashuvchanligi va sifati bo'yicha talablarning tekshirilishini UNICON.UZ DUK da akkreditatsiya qilingan Telekommunikatsiya texnik vositalarining sertifikatlashtirilgan sinov markazi (TTV SSM) amalga oshiradi sayt: http://www.unicon.uz/ru/content/sertifikacionnyiye/
TTVni barcha sertifikatlashtirish protseduralarining ijobiy natijalarida ariza beruvchiga belgilangan namunadagi muvofiqlik sertifikati beriladi. Berilgan muvofiqlik sertifikati ariza beruvchi (tayyorlovchi, sotuvchi)ga sertifikatlashtirilgan TTV reklamasi va sotilishini amalga oshirish huquqini beradi. Normativ-huquqiy hujjatlar:
• O'zbekiston Respublikasining «Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish to'g'risida»gi Qonuni;
• O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarorlari:
• 2004 yil 6 iyuldagi «Mahsulotni sertifikatlashtirish protsedurasini soddalashtirish bo'yicha qo'shimcha choralar to'g'risida»;
• 2007 yil 18 maydagi «O'zbekiston Respublikasi Hukumatining ba'zi qarorlariga o'zgartishlar va qo'shimchalar kiritish to'g'risida».
• RH45–017:2007 «O'zbekiston Respublikasi sertifikatlashtirish milliy tizimi. Telekommunikatsiya texnik vositalarini sertifikatlashtirish tizimi. Asosiy qoidalar»;
• RH45–029:2007 «O'zbekiston Respublikasi sertifikatlashtirish milliy tizimi. Telekommunikatsiya texnik vositalarini sertifikatlashtirish tizimi. Sertifikatlashtirishni o'tkazish tartibi»; RH45–036:2007
• «O'zbekiston Respublikasi sertifikatlashtirish milliy tizimi. Telekommunikatsiya texnik vositalarini sertifikatlashtirish tizimi. Inspektsiya nazoratini o'tkazish tartibi»;
• RH45–107:2007 «O'zbekiston Respublikasi sertifikatlashtirish milliy tizimi. Telekommunikatsiya texnik vositalarini sertifikatlashtirish tizimi. Xorijiy muvofiqlik sertifikatlarini tan olish tartibi»;
• RH45–120:2007 «O'zbekiston Respublikasi sertifikatlashtirish milliy tizimi. Telekommunikatsiya texnik vositalarini sertifikatlashtirish tizimi. Telekommunikatsiya texnik vositalarini ishlab chiqarish holatini tekshirish tartibi»;
• T45–051:2007 «O'zbekiston Respublikasi sertifikatlashtirish milliy tizimi. Telekommunikatsiya texnik vositalarini sertifikatlashtirish tizimi. Sertifikatlash sxemalarini tanlash».
• TSt 45.032:2005 «O'zbekiston Respublikasi sertifikatlashtirish milliy tizimi. Telekommunikatsiya texnik vositalarini sertifikatlashtirish tizimi. Telekommunikatsiya texnik vositalarining namunalarini identifikatsiya qilish va tanlash».Normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari muhokamasi portalida Vazirlar Mahkamasining “Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalari sifatini, axborot va kiberxavfsizlikni ta'minlash nazorati tizimini tubdan takomillashtirish to‘g‘risida”gi qarori loyihasi joylashtirildi.Hujjat bilan quyidagilar:
Davlat va xo‘jalik boshqaruvi, mahalliy davlat hokimiyati organlari, boshqa tashkilot va idoralar faoliyatida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va “Elektron hukumat” tizimini joriy etish holatini o‘rganish tartibi to‘g‘risida nizom;
Axborot texnologiyalari va telekommunikatsiyalar, pochta aloqasi hamda davriy bosma nashrlarini tarqatish xizmatlarini ko‘rsatish, shuningdek elektron hisoblash mashinalari uchun dasturlar tarqatuvchi xo‘jalik yurituvchi sub'yektlar faoliyatida o‘tkaziladigan tekshiruvlar tartibi to‘g‘risida nizom;
Qonunchilik va boshqa normativ hujjatlar, davlat standartlari talablari hamda aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari sohasida ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifati buzilganligi uchun moliyaviy sanksiyalarni (jarimalarni) hisoblash va qo‘llash tartibi to‘g‘risida nizom;
Texnik topshiriqlarni ko‘rib chiqish va ekspertizadan o‘tkazish tartibi to‘g‘risida nizom;
Davlat axborot tizimlarini axborot xavfsizligi va axborot tizimlarini yaratish bo‘yicha texnik topshiriq talablariga muvofiqligi yuzasidan ekspertizadan o‘tkazish tartibi to‘g‘risida nizom;
Apparat vositalari va dasturiy mahsulotlarni, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, telekommunikatsiya jihozlari va boshqa texnik vositalarni sertifikatlashtirish tartibi to‘g‘risida nizom;
Axborotlashtirish obektlarini axborot xavfsizligi talablariga muvofiq ekspertiza va auditdan o‘tkazish tartibi to‘g‘risida nizom tasdiqlanishi mumkin.
Belgilab,qo‘yilishicha:
O‘zbekiston Respublikasi Axborotlashtirish va telekommunikatsiyalar sohasida nazorat bo‘yicha davlat inspeksiyasining axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va “Elektron hukumat” tizimini joriy etish holatini o‘rganish va aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari, davriy bosma nashrlarni tarqatish va mualliflik huquqlari sohasida elektron hisoblash mashinalari uchun dasturlar tarqatilishida qonun hujjatlariga rioya qilinishi yuzasidan nazoratni amalga oshiruvchi maxsus maqomga ega vakolatli davlat organi hisoblanadi; normativ-huquqiy hujjatlar, davlat standartlari talablari hamda aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari, shuningdek davriy nashrlarni tarqatish sohasida ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifati buzilganligi uchun moliyaviy sanksiyalarni (jarimalar) hisoblash va qo‘llash Davlat inspeksiyasi tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi;
Davlat inspeksiyasining o‘z vakolati doirasida qabul qiladigan ko‘rsatmalari va qarorlari davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, boshqa tegishli tashkilot va idoralar tomonidan bajarilishi majburiy hisoblanadi.
Quyidagi tartib o‘rnatiladiki, unga ko‘ra davlat va xo‘jalik boshqaruvi, mahalliy davlat hokimiyati organlari, boshqa tegishli tashkilot va idoralarning axborot tizimlari, ularni yaratish bo‘yicha ishlab chiqilgan texnik topshiriqlar va axborot xavfsizligi talablariga muvofiqligi yuzasidan majburiy ekspertizadan o‘tkazilgandan so‘ng foydalanishga ruxsat beriladi.
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni joriy etish hamda kiberxavfsizlikni ta'minlashda mavjud muammolarni o‘z vaqtida bartaraf etish va ushbu yo‘nalishlar bo‘yicha strategik takliflarni ishlab chiqish maqsadida Davlat inspeksiyasi huzurida manfaatdor vazirlik va idoralar vakillari va mustaqil ekspertlarni jalb etgan holda ilmiy-texnik va ekspert Kengashi tashkil etiladi;
Davlat inspeksiyasining quyidagi takliflari ma'qullanishi mumkin:
telekommunikatsiya va pochta aloqasi xizmatlarini ko‘rsatuvchi operator va provayderlari o‘z tarmoqlari holatini hamda ko‘rsatilayotgan xizmatlari sifatini monitoring qilishni avtomatlashtirilgan tizimini yaratish hamda ushbu axborot tizimini “Texnik ko‘maklashish markazi” davlat unitar korxonasining markazlashgan monitoring tizimiga ulash;davlat va xo‘jalik boshqaruvi, mahalliy davlat hokimiyati organlarida hamda tegishliligi bo‘yicha boshqa tashkilot va idoralarda joriy etilgan hamda ishlab chiqilayotgan, “Elektron hukumat” idoralararo ma'lumot uzatish tarmog‘iga ulangan axborot tizimlari va axborot resurslarini, ularning axborot xavfsizligini ta'minlash maqsadida Markazning monitoring tizimiga bosqichma-bosqich ulash;
Markazda axborotlashtirish obektlarining dasturiy mahsuloti, axborot kommunikatsiya texnologiyalari, telekommunikatsiya uskunalari va boshqa texnik vositalarini attestatsiyalash, ekspertiza qilish va sertifikatsiyalash laboratoriyasini tashkil etish; O‘zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi hamda Xususiylashtirilgan korxonalarga ko‘maklashish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasi «UNICON.UZ» DUKga biriktirilgan telekommunikatsiya texnik va sertifikatsiyalashga doir texnik vositalarini, shuningdek boshqa mulk (laboratoriya bino majmuasi, uskuna va qurilmalarni) xamda sertifikatlashtirish sinov markazining shtat birliklari bilan birgalikda beg‘araz asosda Markaz balansiga o‘tkaziladi
Markazning axborot xavfsizligi vositalari va telekommunikatsiya texnik vositalarini sertifikatlash sinovidan o‘tkazish laboratoriyasiga zarur bo‘lgan texnik vositalar, bularda o‘lchash qurilmalari, sinov uskunalari va tegishli dasturiy ta'minotlari bilan jihozlash O‘zbekiston Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligining Axborot kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish jamg‘armasi hisobidan amalga oshiriladi.
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QONUNI
|
| |
