|
0 ‘zbekist0n respublikasi oliy va
|
| bet | 32/109 | | Sana | 14.02.2024 | | Hajmi | 22,48 Mb. | | #156599 |
Bog'liq TO‘QUYCHILIK MAXSUS TEXNOLOGIYASI VA JIHOZLARI ALIMBOYEV (1)8, 9 — tortqilar; 10 — o‘q; 11 — ikki yelkali richag; 12 — burchakli richag;
13 — yo‘naltiruvchi; 14 —shoda; 15 — burchakli richag; 1 6 — vertikal shtanga;
17 — richag; 18, 19 — yuqorigi va pastki rolik; 20 —shayba; 21 —quti.
Agar kulachok yuqorigi rolik (18) ga katta radiusi bilan ta’sir etsa, richag soat strelkasi yo‘nalishida aylanib, gorizontal shtan- gani tortadi. U, o‘z navbatida, burchakli richaglami soat strelkasi yo‘nalishida aylantirishi natijasida vertikal shtangalar yuqoriga yo‘naladi va shodalar ko‘tariladi.
Aksilkulachok esa katta radiusi bilan pastki rolik (19) ga ta’sir etganda shodalar pastga tushadi. Ravon homuza hosil boiishi uchun ikki yelkali richaglar (11) ning pastki yelkalari har xil uzunlikda boiib, ular shodalarga har xil harakat uzatadi.
0 ‘rnatish va sozlash. Mexanizmni to‘quv dastgohiga o‘r- natishda homuza burchagi 21 — 23° qilib rostlanadi (bu homuza burchagi eng maqbul hisoblanadi). Buning uchun richag (17) uchidan xomut (6) ning ustki qismigacha boigan oraliq (35) mm ni tashkil etishi kerak.
Batanga o‘matilgan iptashlagichni yo‘naltiruvchi taroq, tish- lariga nisbatan homuzani to‘g‘ri o‘matish uchun tortqi (9) ning uzunligini o‘zgartirish kerak. Homuzani tishlarga nisbatan to‘g‘ri o'matish uchun tortqi bilan xomutning o‘ng uchi orasi (tort- qining yo‘g‘onlashgan joyigacha) 12 mm boiishi kerak. Xomut yordamida homuza burchagini 16° dan 26° gacha o‘zgartirish mumkin. Xomut qancha yuqoriga siljitilsa, homuza burchagi shuncha kattalashadi va aksincha.
Homuzaning o‘rta o‘mi STB dastgohlarida tig‘ bilan to‘qima cheti oraligi bilan oichanishi yoki bosh valning gradusida belgilanishi mumkin. Homuzaning o‘rta o‘mi bosh valning 345° dan 40° gacha o‘matiIishi mumkin. Homuzaning o‘rta holatini o ‘rnatish uchun bosh val kerakli holatga qo‘yilgandan so‘ng yetaklanuvchi yulduzchani shesterna bilan mahkamlovchi boltlar bo‘shatilib (rasmda ko‘rsatilmagan), kulachoklar aylan- tiriladi va shodalar o‘rta holatga kelgandan so‘ng boltlar yana mah kamlanadi. Bu vaqtda bosh val aylanib ketmasligi uchun albatta tormozlab qo‘yilishi kerak.
To‘qima o‘rilishi 0‘zgarsa, kulachoklar va aksilkulachoklami ham o'zgartirish kerak. Buning uchun to‘quv dastgohlari har xil kulachoklar to‘plami bilan jihozlangan boiishi mumkin.
Kulachokli juftlar (kulachok va aksilkulachok) qanday rapportga moijallanganligi hamda qaysi tartibda shodalarni ko‘tarishi va tushirishi aksilkulachokning yon tomonida raqamli kasr alomati bilan belgilanadi. Kasr surati kulachoklaming katta radius sonini, maxraji kichik radius sonini; ya’ni surati —
shodalarning ko‘tarilishini, maxraji — tushish tartibini ko‘rsatadi. Kulachokli juftlarni teskari qo‘yish yo‘li bilan o‘rilishning teskari rapportini olish mumkin.
To‘quv dastgohlarida kulachokli juftlar to‘qima o‘rilishining arqoq rapporti bo'yicha quyidagicha bo'lishi mumkin:
4-ipga 1/1 + 1/1; 2/2; 1/3;
5-ipga 1/4; 2/3; 1/1 + 1/2;
6-ipga 1/5; 2/4; 3/3; 1/2+1/2; 1/2 + 2/1;
8-ipga 1/2 + 1/4; 2/2 + 2/2; 2/3 + 2/1 va h.k.
Kulachokli juft 1/3 holatga o'rnatilgan bo'lsa, to'quv dastgohida 1/3 saija o'rilishli to'qima to'qish mumkin. Agar kula chok tumbaga teskari o'matilsa, to'qima 3/1 saija o'rilishida bo'ladi. Kulachokli juftlarning soni to'qima o'rilishidagi tanda iplarining rapportiga teng bo'lib, shodalar sonini bildiradi. Arqoq iplari rapportiga va o'rilish turiga qarab, kulachoklar jufti bir-biriga nisbatan har xil burchakka siljitiladi.
Misol uchun arqoq rapporti 4-ipga teng bo'lganda (1/1 + 1/1; 2/2; 1/3) kulachoklar bir-biriga nisbatan 90° yoki 180° ga, 6 ta ipli rapportda esa 60° siljitilishi kerak va hokazo.
Kulachoklarni o'rnatish, ularning tartibi, siljish burchagi va harakat tezligi o'rilish turi, rapporti va tanda iplarini o'tkazish tartibiga bog'liq.
Mexanizmda quyidagi nuqsonlar bo'lishi mumkin:
Homuzaning noto'g'ri holati. Bunga sabab zanjirning bo'shligi, yulduzchaning yaxshi mahkamlanmaganligi, kula choklarning bir-biriga nisbatan noto'g'ri qo'yilganligi.
Harakat uzatish qismlarida bo'sh oraliqlar hosil bo'lsa, shodalar harakati va homuza balandligi o'zgaradi. Bular shodalarning silkinib, keskin harakat qilishiga va iplar uzilishining ko'payishiga olib keladi. Bu holda yeyilgan detallarni almash- tirishga to'g'ri keladi.
Kulachoklar jufti to'g'ri terilmasa yoki to'g'ri tanlab olin- masa, o'rilish turi boshqacha chiqadi va to'qim ada nuqson hosil bo'ladi.
Shoda ko‘tarish karetkalari
Shoda ko'tarish karetkalari o'rilish rapportida tanda va arqoq iplari ko'p bo'lganda homuza hosil qilish uchun ishlatiladi. Karetkalar bir va ikki ko'tarilishli bo'ladi. Bir ko'tarilishli ka-
retkalarda asosiy ish qismlar (pichoqlar) harakat davri bosh valning bir marta aylanishiga, ikki ko'tarilishli karetka esa bosh valning ikki aylanishiga to'g'ri keladi. Bir ko'tarilishli karetkalarda asosiy ish qismlari ikki ko'tarilishli karetkalarga qaraganda ikki marta tezroq ishlaydi. Shuning uchun bir ko'tarilishli karetkalar keng va sekin ishlaydigan to'quv dastgohlarida, ikki ko'tarilishli karetkalar yuqori tezlikda ishlaydigan to'quv dastgohlarida qo'llaniladi. Hamma karetkalar ochiq, yopiq va yarimochiq homuzali bo'ladi. Ilgaklaming joylashishi bo'yicha esa bir va ikki qatorli bo'lishi mumkin.
Karetkaga o'matilishi mumkin bo'lgan shodalar soni 8, 12, 14, 16, 20 va 34 tagacha bo'lishi mumkin.
Mokili dastgohlarda ikki ko'tarilishli, yarimochiq homuzali va ikki qator ilgakli PK-12 karetkalari o'rnatiladi. Bunday karet kalar to'quv dastgohining o'ng yoki chap tomoniga o'rnatiladi. Ularni tezda boshqa o'rilishga almashtirish mumkin.
Bu karetka yuqori karetka, pastki karetka shodalarning ha- rakatini boshqaruvchi mexanizm, o'rilish dasturini tuzish mexa nizmi va o'rta karetkadan tashkil topgan.
Yuqori karetkaning tuzilishi ustida to'xtalib o'tamiz.
|
| |
