qo'ng'irbosh, rang, betaga, chalov va bug'doyiq, tog‘
m intaqasida na'matak, do'lana, bodom, xandon pista,
yong'oq, archa o'sadi.
H ayvonot dunyosi. C ho'llarda gekkon, yumron-
qoziqlar, qo'shoyoq, ilon, adirlarda ilon, toshbaqa,
bo'rsiq, qushlar (ko'proq), tog'larda turli bo'ri, yovvoyi
mushuk, bedana, to'rg'ay, kaklik, boyo'g'li, bulbul,
202
burgut, to'qaylarda chiyabo'ri, qirg'ovul, suv havzalarida
zog'orabaliq,
laqqabaliq,
cho'rtanbaliq,
oybaliqlar
(qora baliqlar) uchraydi. 1978-yilda to'qay tabiatini va
qirg‘oqlarini asrash maqsadida A bdusam ad buyurtm asi
tashkil qilingan.
M i r z a c h o i
Qizilqum va Sirdaryo oralig‘ida joylashgan, janubdan
TXirkiston tizmasi, M olguzar va N urota tog‘lari bilan
o'ralgan.
Relyefi, geologik tuzilishi va foydali qazilmalari.
0 ‘lka asosan tekislikdan iborat, janubga tomon ko‘tarilib
boradi, janubdagi tog‘lar Gersin burm alanishida ko‘ta-
rilgan, mezozoy erasida yem irilgan va dengiz ostida
qolgan, alp bosqichida yana qaytadan ko‘tarilgan. Relyefi
shakllanishida daryo va soylar keltirgan jinslar katta o‘rin
tutgan. 0 ‘rtacha baiandligi 250-300 m. Tekislik qismi
lyossimon-qumoq va qumli jinslardan iborat, shimoli-
g'arbiy qism ida sho‘rxoklar ko‘p. Janubida Turkiston
tizmasi, uning shim oli-g'arbida M olguzar tog'lari,
ikkalasining oralig'ida esa Sangzor vodiysi joylashgan.
Asosiy foydali qazilm alari qurilish m ateriallari va
tuzlardan iborat.
Iqlimi.
Shimol va g'arbi ochiq bo'lganligi uchun shi-
moldan keladigan sovuq va Atlantikadan esadigan iliq
havolar bemalol kirib keladi. Yoz issiq, quruq va uzoq
davom etadi, iyulning o‘rtacha harorati +26°, +28°C,
203
ayrim paytlarda +44°, +45°C gacha ko'tariladi. Yanvar
ning o'rtacha harorati -1°, -5 °C , ayrim vaqtlari
-30°, -35°C ga yetadi. Sovuq tog Mar tomon ortib boradi.
«Bekobod» shamoli, garmsel shamoli mavjud.
Suvlari.
Sirdaryoning suvi MirzachoMda may, iyun,
iyul oylari ko'payadi, qishda muzlaydi. Zomonsuv va
Sangzor daryolari Turkiston tizm asidan oqib tushadi.
Shimolda Arnasoy, Tuzkon va Aydar botiqlari suv bilan
toMib Arnasoy koMi vujudga kelgan (maydoni 1500 km 2).
Tuproqlari.
Sirdaryo qayirlarida o'tloq va botqoq-
o‘tloq tuproqlar, terrasalarda allyuvial o'tloq, och-bo‘z
tuproqlar (janubi-sharqiy qismida), oddiy va to‘q tusli
bo‘z tuproqlar (>2000 m) tarqalgan.
|
