• II b o‘lim I. 0 ‘RTA OSIYO TABIIY GEOGRAFIYASI 1.1. 0 ‘rta Osiyo tabiiy oMkasining geografik o‘rni va o‘ziga xos xususiyatlari
  • Tabiiy-geografik rayonlashtirish deb geografik qobiqni va uning ayrim qismlarini tabiiy-geografik xususiyatlarining
  • Chegaralari.
  • 01 iy o'quvyurllariga kiruvchilar, akademik litsey va kasb-hunar kollejlari hamda umumiy




    Download 8,32 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet84/189
    Sana16.12.2023
    Hajmi8,32 Mb.
    #120491
    1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   189
    Bog'liq
    zsnu70eei3bIZoN8cMUU (1)

    Janubi-g'arbiy Osiyo o'lkasi 
    Arabiston yarim ­
    orolini egallaydi. Bu o'lka shim oli-sharqda M esopota- 
    miya pasttekisligi orqali Old Osiyo bilan, shim oli- 
    g'arbida Suvaysh bo'yni orqali A frika bilan chegaralansa, 
    qolgan tomonlari O 'rta dengiz va H ind okeani suvlariga 
    tutashadi.
    161


    II b o‘lim
    I. 0 ‘RTA OSIYO TABIIY GEOGRAFIYASI
    1.1. 0 ‘rta Osiyo tabiiy oMkasining geografik o‘rni 
    va o‘ziga xos xususiyatlari
    0 ‘rta Osiyo tushunchasi tabiiy-geografik o'lka 
    sifatida qaraladi, ya’ni u alohida tabiiy-geografik komp- 
    leksidir. Tabiat kompleksi deb, yer yuzasidagi tabiat 
    komponentlarining o‘zaro m urakkab ta’siri natijasida 
    tarkib topgan ham da tabiatining xususiyatlariga ko‘ra 
    boshqa joylaridan farq qiladigan qism lariga aytiladi. 
    Tabiiy-hududiy komplekslar bir butun tabiatga ega 
    bo'lgan muayyan hududni egallaydi. 
    Tabiiy-geografik 
    rayonlashtirish deb geografik qobiqni va uning 
    ayrim qismlarini tabiiy-geografik xususiyatlarining 
    tafovutlariga ko‘ra tabiiy-hududiy komplekslarga 
    ajratishga aytiladi. 
    Tabiiy-geografik rayonlashtirish 
    ikki xil bo'ladi, chunki geografik qobiqqa energiya ikki 
    tomondan keladi (ichki va kosmik); zonal tabiiy-geo­
    grafik rayonlashtirish (mintaqa-zona-zonacha-landshaft), 
    regional tabiiy geografik rayonlashtirish (masalan: 
    quruqlik-m ateriklar-tabiiy-geografik o'lkalar- rayonlar- 
    landshaftlar).
    0 ‘rta Osiyo Yevrosiyo m aterigining o'rtasida joy­
    lashgan: eng shimoliy nuqtasi Ayritov yaqinida (53,8°shq. 
    u); sharqiy nuqtasi Savr tog'lari etagidagi Qora Irtish
    162


    daryosi vodiysida (85,6°shq. u.). Shimoldan janubga tomon 
    2200 km va g'arbdan sharqqa 2750 km ga cho'zilgan.
    Chegaralari. 
    G 'arbiy chegarasi suv bilan o'ralgan, 
    ya’ni Kaspiy dengizining sharqiy qirg'oqlari bo'ylab 
    o'tadi. Shim oli-g'arbiy chegara Emba daryosining 
    quyilishidan boshlanib, M ug'ojar tog'larining janubiy 
    etaklarigacha davom etadi va Sharqiy Yevropa va Turon 
    platform alari chegarasiga mos keladi. Chegara 58°shq. u. 
    va 48° sh. k. yetgandan keyin shim olga burilib, Jetigara 
    shahrigacha boradi, so'ngra shim oli-sharqqa burilib 
    Kustonoy orqali Ayritovga chiqadi. Janubiy chegarasi 
    Hindikush, Safedko'h, Nishopur, Elbrus tog'i orqali 
    Gorgan yaqinida Kaspiy dengizi qirg'og'iga chiqadi.
    O 'rta Osiyoni alohida o'lka sifatida ajratishga 
    asos bo'ladigan o'ziga xos xususiyatlari quyidagilar:
    a) okeanlardan uzoqda, m aterik o'rtasida joylashgan;
    b) iqlimi keskin kontinental — qish sovuq, yoz issiq; 
    d) berk havzada joylashgan; e) tabiatida keskinlik yaqqol 
    namoyon bo'lgan; f) janub va sharq tom onlari tog'lar 
    bilan o'ralgan, shimol va g'arb tomoni ochiq.

    Download 8,32 Mb.
    1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   189




    Download 8,32 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    01 iy o'quvyurllariga kiruvchilar, akademik litsey va kasb-hunar kollejlari hamda umumiy

    Download 8,32 Mb.
    Pdf ko'rish