Geologik tuzilishi, foydali qazilm alari

Kopetdo, Bolqon, Porapamiz, Safedko'h, Hindikush, 
Bandi Turkiston tog'lari ko'tarilgan. Tyanshan tog'i yana 
qaytadan ko'tarilib yoshargan.
Zilzilalar. 
Pom ir va Tyanshan tog'larining Yevrosiyo 
va Hindiston-Avstraliya litosfera plitalarining to'qnash 
zonasida joylashganligi uchun tez-tez zilzila bo'lib 
turadi. Yiliga 1000 dan ortiq kuchsiz zilzilalar sodir 
bo'ladi. Kuchli zilzilalar Andijonda (1902- y.), Dushanbe 
atrofida (1930- y.), Qozog'istonda (1946- y.), Ashxobodda 
(1948- y.), Toshkentda (1966-y.), Gazlida (1976- y.) va 
To'xtag'ulda (1992- y.) sodir bo'lgan.
Foydali qazilmalari. 
Yuqori sifatli toshko'm irning 
y irik koni M arkaziy Q ozog'istonda joylashgan (Qara- 
g'anda, Ekibastuz). Uncha katta bo'lm agan toshko'­
m ir konlari Farg'ona vodiysini o'rab turgan tog'larda 
(K o'kyong'oq, Qizilqiya, Toshko'mir), Surxondaryo 
vodiysining shim olida (Sharg'un, Boysun) joylashgan. 
Q o'n g 'ir ko'm irning yirik koni Ohangaron vodiysida 
joylashgan. Birinchi neft koni Farg'ona vodiysi (Chi- 
myon koni), 1880- yilda ochilgan va 1904- yilda ishga 
tushirilgan, so'ngra Polvontosh, X o'jaobod, Janubiy 
Olam ushuk konlari ochildi. Keyinchalik yirik neft va 
gaz konlari Qoraqum da, Qizilqumda, Kaspiy bo'yida, 
Qashqadaryo va Surxondaryo vodiysida ochildi va 
ishga tushirildi. Hozirda Q ozog'istonda Tengiz, O 'zbe- 
kistonda Ko'kdum aloq va M ingbuloq yirik neft konlari 
ishiab turibdi. Y irik tem ir ruda konlari ochilgan va ishga
166

tushirilgan (Sokolov-Sarboy). Rangli metall konlari 
Qozog'iston past tog'larida, Tyanshan va Pomirda, 
M arkaziy Qizilqum past tog'larida tarqalgan (Olmaliq, 
Jezqazg'an, Qo‘ng‘irot, Muruntov, Uchquloq va h.k.). 
Fosforit konlari Qoratovda, Qizilqumda va boshqa joy­
larda topilgan, Zarafshon, Qashqadaryo va Surxondaryo 
vodiylarida ham da Kaspiy bo'yida osh tuzi konlari 
bor. M arm ar konlarning eng yiriklari O 'zbekistonda 
joylashgandir (G'ozg'on, Omonqo'ton, Oqtosh va h.k.).

Download 8,32 Mb.