|
- §.Generativ organlar. Gulning tuzilishi, xilma-xilligi va to‘pgullar
|
| bet | 6/8 | | Sana | 19.01.2024 | | Hajmi | 112,74 Kb. | | #141202 |
Bog'liq 2024 3 - Seminar 4 sem5 - §.Generativ organlar. Gulning tuzilishi, xilma-xilligi va to‘pgullar
Generativ organlaming vazifasi o‘sim1iklarni jinsiy ko‘payishiga xizmat qilishdir. Evolutsiyaning dastlabki bosqichlarida generativ organlar vazifasini bir hujayrali gameta bajargan bo‘1sa, yuksak o‘simlik1argacha ma’1um evolutsion bosqich bosib o‘tilgan. Kanyugatlar, diatom suv o‘tlari, bazidiyali zamburug‘1arda jinsiy ko‘payish organi yo‘q. Saprolegniya zamburug‘ida ogoniy va anteridiy hosil bo‘1gan bo‘1sa, xaltachali zamburug‘1ar, lishayniklarda arxegoniy hosil bo‘ladi. Moxsimonlarda, paporotniklarda jinsiy ko‘payishga xizmat qiluvchi arxegoniy va anteridiy hosil bo‘1gan. Gul yuksak o‘simliklar uchun xos bo‘lib evolutsion taraqqiyotning so‘nggi bosqichida vujudga kelgan. Gul - shakli o‘zgargan, o‘sishi chegaralangan spora hosil qilishga xizmat qiladigan organ hisoblanadi. Gulning taraqqiyoti natijasida changlanish jarayonidan keyin otalanish natijasida tuxum hujayrasi rivojlanib urug‘ va meva hosil bo‘ladi. Gul kelib chiqishiga ko‘ra o‘zgargan novda bo‘1ganidan barg va poya kelib chiqish xususiyatiga egadir. Poya qismiga gul bandi va gul o‘rni kirsa barg kelib chiqishiga ega bo‘1gan qismlariga gulkosabarg gultojibarg, urug‘chi va changchilar kiradi. Yuqoridagi qismlar o‘ziga xos vazifani bajarish xususiyatiga ega. Gul bandi poyaning davomi bo‘1ib, ayrim o‘simliklarda o‘z rivojlanishini tezda to‘xtatsa (olma, o‘rik, shaftoli) ko‘pchi1ik o‘simliklarda meva pishgungacha o‘sishni davom ettiradi.
Tabiatda ko‘pchilik o‘simliklar kleystogamli gullar hosil qilsa (Yopiq gullaydigan gullar), ayrimlari xaziogamli (ochiq gullovchi) gullar hosil qiladi. Masalan: yeryong‘oqda tuproq yuzasidan yuqori qismida xaziogamli gu1 hosil qilsa, tuproq ostida kleystogamli gu1 ma meva hosil qiladi.
O‘simliklarning o‘z-o‘zidan changlanishi Ch. Darvin tomonidan 27 yi1 davomida o‘rganilgan. Natijada u shunday xulosaga kelgan chetdan changlanish nasl sifatini yaxshilanishiga ofib keladi.
Hasharotlar yordamida changlanuvchi o‘simliklar entomofil o‘simlik1ar deyiladi. O‘simliklarning hasharotlar yordamida changlanishi tabiatning eng muhim xususiyati hisoblanadi. Changlanishda asalari, kapalak, pashsha, qo‘ng‘iz, chumoli va boshqa hasharotlar muhim ro1 o‘ynaydi. Nektar tarkibi 25—95% suv, 3—72% glukoza va tamli shakarga to‘g‘ri keladi.
Shiradonlar gulning gulqo‘rg‘on qismida joylashgan bo‘lib ha- sharotlarni gulning ichiga kirishiga majbur qiladi. Chang yuzasining g‘adir-budur va yopishqoqlik xususiyati ularga yopishib boshqa gulga borganda changlanish jarayonini amalga oshiradi.
|
| |
