42
2.4. Yo‘llarni ta’mirlash va saqlash bo‘yicha ishlarni rejalashtirish
tamoyillari
Texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash bo‘yicha asosiy chora-tadbirlarni
tanlash bo‘yicha me’yoriy qarorlar yo‘llar holatini tashxislash va baholash
natijalari asosida qabul qilinadi. Biroq, rejalashtirish jarayoni asosiy qarorlarni
tanlash bosqichida tugamaydi. Yo‘lni saqlash jarayoni uzluksiz bo‘lgani uchun
deyarli uzluksiz davom etadi. Yo‘llarni ta’mirlash rejasi-bu ularga erishishning real
sharoitlarida bir yoki bir necha maqsad va vazifalarga erishish uchun ma’lum
sxema bo‘yicha harakatlar dasturidir (1-rasm). 1). Texnik xizmat ko‘rsatish va
ta’mirlash ishlarini rejalashtirishning asosiy maqsadi optimal iste’mol
xususiyatlarini va ishga yaroqli yo‘lning xizmat muddatini ta’minlashdan iborat.
Taʻmirlash ishlarini rejalashtirish har doim engib chiqilishi yoki toʻliq
hisobga olinishi kerak boʻlgan maʻlum miqdordagi cheklov shartlari bilan bogʻliq.
Bundan
tashqari, hatto sezilarli deformatsiyalar va nuqsonlar isteʻmol
xususiyatlarini sezilarli darajada yomonlashtirsa ham, darhol harakatdagi
uzilishlarga olib kelmaydi: bu qiyin, lekin siz haydashingiz mumkin. Shu sababli,
baʻzan yoʻl uzoq vaqt davomida tizimli parvarish va taʻmirlash
ishisiz ishlashi
mumkinligi haqida notoʻgʻri fikr paydo boʻladi. Natijada, eng xavfli lahzani
oʻtkazib yuborish mumkin, bunda deformatsiyalar va nuqsonlarning sekin
toʻplanishi ularning tez rivojlanishi
bilan almashtiriladi, bu esa ularni yoʻq qilish
uchun katta xarajatlarni talab qiladi.
43
Rasm.2.1. Yo‘llarni saqlash va ta’mirlash ishlarini rejalashtirish maqsadlari va
vazifalarining umumlashtirilgan sxemasi
Tasniflashda koʻzda tutilgan yoʻllarni saqlash va taʻmirlash boʻyicha ishlar
turlari va hajmi bir-birini toʻldiradi va harakatlanish talablariga muvofiq
yoʻllarning ekspluatatsion xususiyatlarini taʻminlashga qaratilgan chora-
tadbirlarning yagona tizimini tashkil etadi. Yoʻlni saqlash jarayonida ular yoʻllarni
chang
va axloqsizlikdan tozalash, barcha mayda deformatsiyalar va shikastlarni
yoʻq qilish, sirpanishlarni yoʻq qilish va h.k.
Saqlash
Qoplamani
ta’mirlash
Yo‘l to‘shamasini
ta’mirlash
Rekonstrukstiya
Ishlar
boshlanguncha
Ishlar
tugaganlan
so‘ng
Ta’mirgacha
Ta’mirdan
so‘ng
Ta’mirgacha
Ta’mirdan
so‘ng
Rekonstruk
stiyagacha
Rekonstruk
stiyadan
so‘ng
Rasm. 2.2. Yo‘l to‘shamasini ta’mirlash sxemasi: 1- chang qatlami; 2-o‘yiq;
Asosiy maqsad
Asosiyga bo’ysunuvchi
maqsadlar
Ta’miralsh va saqlash
vaqtida yo’l elementlari
bo’yicha chora tadbirlar
Yo’lning xizmat muddati va optimal iste’mol xususiyati
Ҳarakat
tezligi
Qulaylik va
xavfsizlik
O’tkazish
қobiliyati
Ruhsat etilgan
yuklama
Xizmat
muddati
Ekologik xavfsizlik
Geometrik
parametrlarni
saqlash va
kuchaytirish
Mustahkam
yo’l poyini
ta’minlash va
suv qochirish
tizmini
saqlash
Yo’lning
tishlashish
koeffistientini,
ravonligini va
g’adir
budurligini
saqlash, yo’l
to’shamasi
mustahkamligi-
ni oshirish
Yo’l belgilarini
o’rnatish, yo’l
belgi
chiziqlarini
chizish
Yo’llarni
saqlash
Yo’llarni
jixozlash
44
3-qoplama; 4 – asos; 5 – qo‘shimcha qatlam; 6 – yamochniy ta’mirlash; 7 – ustki
yuzaga ishlov berish; 8 – kuchaytiruvchi qatlamlar; 9- yangi yo‘l to‘shamasi.
Joriy yilda va kelajakda yoʻllarni saqlash boʻyicha ishlarning yillik hajmini
aniqlash uchun koʻpincha yoʻllarni saqlash ishlarining tsiklik tizimiga asoslangan
metodologiya qoʻllaniladi. Uning mohiyati shundan iboratki, yoʻllarni taʻmirlash
ishlarining har bir turi maʻlum vaqt oraligʻidan keyin yoʻlning
har bir qismida
vaqti-vaqti bilan takrorlanadi, bu T tsiklining davomiyligi deb nomlanadi va yillar
bilan oʻlchanadi va yil davomida bunday intervallarning soni K tsiklining
koeffitsienti deb ataladi:
Shunday qilib, tsiklning davomiyligi ushbu ishning yoʻlning oʻsha qismida
takrorlanishi kerak boʻlgan vaqtni tavsiflaydi va tsikl koeffitsienti yoʻl
elementining umumiy hajmidan necha marta yoki ushbu elementning qancha
qismini taʻmirlash kerakligini koʻrsatadi. yil. Masalan, chang va kirdan tozalangan
yoʻlning uzunligi L = 60 km. Standartlarga koʻra, tozalash yiliga 4 marta amalga
oshirilishi kerak. Bu degani tsikl koeffitsienti K = 4 va tsikl davomiyligi
Uchastkani chang va iflosliklardan tozalaganda yillik hajm L
T
= LK= 60 • 4 =
240 km/god.
Tsiklik koʻrsatkichlar bajarilgan ishlarning buxgalteriya maʻlumotlarini
statistik qayta ishlash asosida yoki tajribali hunarmandlar va yoʻllarga
xizmat
koʻrsatuvchi
tashkilotlarning
muhandislari
boʻlishi
mumkin
boʻlgan
mutaxassislarning soʻrovi asosida aniqlanadi. Ushbu koʻrsatkichlar bitta
mintaqaning har bir aniq yoʻli yoki avtomagistrali uchun ishlab chiqilishi mumkin.
Tajriba shuni koʻrsatadiki, ish doirasida bajariladigan asosiy ish turlari uchun tsikl
koʻrsatkichlari 5-10 yil davomida barqaror qiymatlarga ega, shundan keyin ularni
oʻzgartirish kerak (2.6-jadval).
45
2.6 jadval.
Asosiy ish turlarini davomiyligi va koeffistient stikli
Ish turlari
Sikl davomiyligi, T
yil
Sikl koeffistienti, K
Bog’langan
materiallar
bilan
mustahkamlangan yo‘l yoqasini yamochniy
ta’mirlash
0,5
2
Yo‘l yoqasidagi va qiyaliklardagi o‘tlarni
tozalash
0,33
3
Suv
kanallarini, kyuvetlarni va quvurlarni
tozalash
1
1
Qoplamani yamochniy ta’mirlash
0,33
3
Qatnov qismini turli predmet va axlatlardan
tozalash
0,007
140
Qo‘prik
qatnov
qismlarini
chang
va
iflosliklardan tozalash
0,33
30
Termoplastik yordamida gorizontal yo‘l
belgi chiziqlarini chizish
4
0,25
Vertikal yo‘l belgi chiziqlarini yangilash
0,33
3
Har bir yil uchun ish hajmini bilib, materiallarga, yoʻl avtomobillariga, ish
narxiga va boshqa koʻrsatkichlarga ehtiyojni aniqlash oson.
