39
joylarida qoplagich to‟qimalarining tiklanish xususiyati uning saqlashga chidamliligini yanada oshiradi.
Shikastlangan joyda uberin moddasi bilan birga himoya vazifasini bajaruvchi bir qator moddalar
(polifenol, gormonlar, fitoaleksin, askorbin kislotasi va boshqalar) hosil bo‟ladi.
Shunday qilib,
fitopatogen mikroorganizmlarga mexanik va ximik to‟siqlar paydo bo‟ladi. Shikastlangan
joyning bitishi
uchun havoning qulay harorati 18-20°S, namligi 90-95% va havo almashinuvi sekundiga 2-4 metr
hisoblanadi.
Kartoshkani saqlash sharoitini belgilashda nav, saqlash davridagi fiziologik holatiga va xo‟jalikda
foydalanishi inobatga olinadi. Oziq-ovqat maqsadida foydalaniladigan kartoshkani saqlashda quyidagi
davrlar belgilanadi: hosilni yig‟ib olingandan
keyingi davolash-etilishi, chuqur va majburiy qismlarni o‟z
ichiga olgan asosiy davr va bahorgi unish davriga bo‟linadi.
Davolash-etilish davri etilishi va mexanik shikastlarni bitishiga qarab bir necha kundan 2-3
xaftagacha davom etadi. Davolanish - etilish davrida bu jarayonlarni o‟tishi uchun sharoit yaratish kerak.
Bunda harorat Q15 Q20
0
va havoning nisbiy namligi 85-95 foizligi ma‟qul. Davrning oxirida harorat
Q10
0
gacha tushirilib, mevalarni sovutishga o‟tiladi. Davolash davridan so‟ng harorat taxminan Q2 Q4
0
,
navga qarab belgilanadi, chunki xuddi shu sharoitda mevalarda moddalar almashinishi balans holga kelib,
sekinlashishi kuzatiladi.
Kartoshka
sovutish, ya‟ni davolanish davridan asosiyga tezda o‟tkaziladi va mevalarni uzoq
saqlashga, unmaslikka, hamda mikrobiologik buzilishni oldini olishga erishiladi. Odatda, tabiiy
shamollatilatiladigan omborlarda bu 40-60 kun, faol shamollatilatiladigan omborlarda esa 20-30 kun
davom etadi, ya‟ni harorat bir kecha-kunduzda 0,5-1
0
ga pasaytirilib boriladi. Asosiy saqlash davrida
havoning nisbiy namligi 90-95 foiz bo‟lishi kerak.
Bahorgi davr ma‟suliyatli
hisoblanadi, chunki fevralning oxiri martning boshlarida mevalarda
kurtaklar o‟sa boshlaydi. Kurtaklarni o‟sishini to‟xtatish uchun bu davrda asosiy davrga nisbatan 1-3
0
pasaytiriladi. Shunday qilib, mevalardagi kurtaklarni o‟stirmasdan aprelning oxiri mayning boshlarigacha
saqlashga erishish mumkin. Yana ham uzoq muddatga kartoshkani saqlash uchun sovutgichlarda, o‟sishni
to‟xtatadigan kimyoviy preparatlardan va radioaktiv nurlanishdan foydalanish mumkin.
Kartoshkani
saqlashda tugunaklarning unishini to‟xtatib turadigan kimyoviy preparatlardan ham foydalanish
