Xavflar nomenklaturasi. Nomenklatura -
ma’lum belgilariga ko’ra
sistemalashtirilgan xavfli nom va
so’zlar ro’yxatidir.
Xavfning kvantifikatsiyasi. Kvantifikatsiya – sifat darajasi aniqlanadigan va baholanadigan murakkab tushunchalarga sonli
xarakteristika berish demakdir.
Kvantifikatsiyaning sonli, balli va boshqa usullari qo‘llaniladi. Xavfning eng keng tarqalgan soniy baholash mezoni-tavakkal
(«risk»), tavakkalchilik, ya’ni xavf-xatarga qarshi bormoqdir.
Soniy baholash – ma’lum davrdagi faoliyat davomida yuzaga kelgan ko‘ngilsiz oqibatlarni oldindan extimol qilingan, sodir
bo‘lishi mumkin bo‘lgan xavfga, ko‘ngilsiz oqibatlarga nisbatidir. Tavakkalni aniqlashda oqibatlarning sinfi ko‘rsatilishi lozim.
Xavfning identifikatsiyasi. Identifikatsiya – xavfni va uning soniy hamda vaqtli ko‘rsatkichlarini aniqlash jarayoni bo‘lib,
uning natijasida hayot faoliyat xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan profilaktik va tezkor tadbirlar ishlab chiqiladi.
Identifikatsiya jarayonida
xavfning nomenklaturasi,
xavfni yuzaga kelish ehtimoli,
koordinatalari,
xavf tufayli kutiladigan
zarar va boshqa ko‘rsatkichlar aniqlanadi. Olingan natijalar asosida
esa xavflarning oldini olish, miqdori
yoki darajasini ruxsat
etilgan me’yorga keltirish, insonga ta’sir darajasini kamaytirishga qaratigan aniq chora-tadbirlar ishlab chiqiladi.
Nazorat savollari:
1. “Hayot faoliyat xavfsizligi” fanining asosiy maqsadi va vazifalari
nimalardan iborat?
2. Fanning asosiy bo‘limlari, ularda qanday masalalar o‘rganiladi?
3. Fan qanday fanlar bilan bog‘liq holda rivojlanadi va o‘rganiladi?
4. Xavfsizlikni belgilovchi asosiy tushuncha va ta’riflar nimalardan iborat?
5. Xavf nima va xavfsizlik nima?
6. Xavf qanday turlarga bo‘linadi?
7. Tabiiy, antropogen, texnogen, xavflar qanday farqlanadi.
8. Tavakkalchilik nimani anglatadi?
9. Absolyut xafvsiz faoliyat sharoitini yaratish mumkinmi?
10.Tavakkalchilikni aniqlashning qanday uslublari mavjud?
Mustaqil o‘qish uchun mavzular:
1. Fanning rivojlanish tarixi.
2. “Sabab-xavf-oqibat” daraxti. «Inkor daraxti» usulida tahlil qilishdagi mantiqiy jarayonlar.
3. Xavfni dastlabki tahlil qilish.
4. Tavakkalchilikni boshqarish. Tavakkalchilikning ruxsat etilgan darajasini aniqlash.
