bosqichiga ko‘tariladi. Shu taraqqiyot bilan birga ilm-fan,
madaniyat
ham tez gurkirab o‘sa boshlaydi. Bu taraqqiyot jahon tarixida
hozirgacha mo‘tabar sahifani egallab turibdi. Taraqqiyotning asosiy
markazi Attika viloyati edi - hozirgi Afina. Bu davlat Attika yo Afina
davlati, eramizdan avval X-1X asrlarda yashnagan madaniyat Afina
yoki Attika madaniyati deb yuritiladi. Notiqlik san’ati jahon madaniyati
tarixida yunon notiqligining Attika davri notiqligi deb yuritiladi.
Antik dunyo madaniyati va san’atining gullab-yashnashiga sabab
bo‘lgan
asosiy omil, ijtimoiy tuzumning demokratik asosda
qurilganligidir. Ilm-fan, madaniyat shu demokratiya tufayli ravnaq topdi.
Eramizdan avvalgi V asrga kelib Yunoniston hududi yirik shaharlar
doirasida uyushgan kichik davlatlardan iborat edi. Bu shahar-davlatlar
polislar deb atalardi. Har bir polis mustaqil davlat sifatida demokratik
asosda ish ko‘rardi. Afina davlati shu polislar ichida eng yirigi edi.
Afina davlatida uch organ hal qiluvchi qudratga ega bo‘lgan
Ulardan biri xalq majlisi, ikkinchisi Besh yuzlar Kengashi deb ataladi.
Sud ham katta ijtimoiy-siyosiy mavqega ega bo‘lgan. Shu uch organ
yunon demokratiyasini tashkil etardi.
Besh
yuzlar Kengashi, eng yirik arboblar Kengashi bo‘lib, davlat
ahamiyatidagi masalalar bo‘yicha kiritiladigan takliflar, qonun-qoidalar
loyihasini tuzib, muhokama etardi. Ana shu jarayonda Kengashning har
bir a’zosi muhokama etilayotgan masala bo‘yicha o‘z fikrini aytar, har
tomonlama asoslab, nutq so‘zlardi. So‘zlovchi o‘z nuqtai nazarini
himoya qila olsa, loyiha qabul qilinar, asoslay olmasa qabul qilinmasdi.
Besh yuzlar Kengashi demokratiyasi
erkin muhokama etish va
erkin qarorga kelishdan iborat edi. Shu muhokama erkinligi, so‘z
erkinligi notiqlarning yetishib chiqishiga zamin yaratdi. So‘z erkinligi -
demokratiya, notiqlikning taraqqiyotiga sabab bo‘ldi. Kengashdagi
muhokama nutqlari majmuasidan notiqlik san’atining yo‘nalishi yuzaga
keldi. Yunon notiqligining bu ko‘rinishiga Kengash notiqligi deb nom
berildi. Kengash notiqligi davlat miqyosidagi masalalarni hal etishga
qaratilgan bo‘lib, siyosiy xarakterga ega edi. Shuning uchun bu toifaga
mansub notiqlar siyosiy yoki harbiy notiqlar edi.
Besh yuzlar
Kengashida ham, xalq majlisida ham muhokama etilayotgan masala
bo‘yicha qaror, erkin ovoz berish yo‘li bilan qabul qilinar va ko‘p
ovozga ega bo‘lgan tomon g‘olib kelardi. Ko‘p ovoz olishning birdan-
bir yo‘li majlis ahlini ishontirish, ko‘tarilgan masalaning mohiyatini ocha
olish edi.
Attika notiqligi 2 davrga bo‘linadi.
1. Eramizdan oldingi 462-yilgacha. Afina davlat tuzumi eng
demokratik tusga kirguncha.
2..
Eramizdan oldingi 462-332-yillar orasi, Afina davlati
Makedoniyaga qaram bo‘lib qolgan vaqtgacha.
Afina davlati jahonga notiqlik san’atining yirik namoyandalarini
yetkazib berdi. Ma’rifatparvar kishi sifatida o‘z
atrofiga Anaksagor,
