11-rasm.Qumli filtrni sxemasi:1- korpus; 2- to‘r 3- mayin qum qatlami; 4- gazlamali to‘siq: 5- yirik qum qatlami.
Filtr korpusiga suspenziya 0,2 0,4 MPa bosim ostida beriladi. U filtrlovchi material g‘ovaklaridan o‘tib, patron yuzasidagi teshiklar orqali uning ichki qismiga o‘tadi. Filtrlangan suyuqlik bosim ta’sirida patron balandligi bo‘yicha yuqoriga ko‘tarilib, chambarak ustidagi kameraga yig‘iladi va qurilmadan chiqariladi. Qurilmadagi patronlar bir smenada 2 martagacha siqilgan havo bilan, suspenziya yo‘nalishiga teskari yo‘nalishda, puflanib tozalanadi.
Patronli filtr (12-rasm) vertikal silindrik korpus ichiga o‘rnatilgan bir nechta patrondan iborat bo‘ladi. Patron metall yoki keramik trubkalardan tayyorlanib, uning ochiq tomoni maxsus chambarak tutqichlar vositasida korpusga o‘rnatiladi. Metall patronlarning perforatsiyalangan yuzasi to‘g‘ri silindrik yoki xochsimon shaklda bo‘lib, unga filtrlovchi material (belting) "paypoq" shaklida kiydirilishi yoki diatomit presslanishi mumkin.
12-rasm. Patronli filtrni sxemasi:1- korpus; 2- patron; 3- filtrlovchi material; 4- trubkalar chambaragi; 5- bug‘ (havo) patrubkasi; 6- suspenziyali idish; 7- nasos.
Patronli filtrlarning ishchi yuzasi 15 m² gacha, samaradorlig iesa 99 % gacha yetadi.
Barabanli vakuum-filtrlar (13-rasm) hajmiy konsentratsiyasi 50 150 kg/m3 bo‘lgan suspenziyalarni uzluksiz ravishda ajratish uchun qo‘llaniladi. Suspenziya tarkibidagi qattiq zarrachalarning ko‘rinishi kristallar, ipsimon, amorf va kolloidal shakllarda bo‘lishi mumkin.
13-rasm. Barabanli vakuum-filtr: a- filtrning prinsipial sxemasi; b- taqsimlash kallagi; v- taqsimlash kallagining kesimi; I- filtrlash sohasi; II- cho‘kmani suvsizlantirish sohasi; III- cho‘kmani yuvish sohasi; IV- cho‘kmani havo bilan puflash va yumshatish sohasi; 1- baraban; 2- sapfa; 3- sferik idish; 4- chayqaluvchi (tebranma) aralashtirgich; 5- ichki silindr, 6- tashqi silindr, 7- filtrlovchi material; 8- to‘siqlar; 9- sektorlar; 10- taqsimlash kallagi; 11- quvurlar, 12- taqsimlash kallagining qo‘zg‘almas qismi; 13- forsunka; 14- pichoq.
12-mavzu: Turli jinsli gaz sistemalarini tozalash
Reja:
1.Ishlab chiqarishda changlarni hosil bo‘lishi.
2.Changlarni tozalash usullari.
3.Chang tozalash qurilmalari.
“Gaz-qattiq jism” va “gaz-suyuqlik” fazalaridan iborat turli jinsli gaz sistemalarini ajratish paytida aerozol birikmalar tarkibidan dispers fazaning qattiq zarrachalari yoki suyuqlik tomchilari ajratib olinadi. Ushbu jarayonlar atmosfera havosining ifloslanishini oldini olish va gaz tashlamalari tarkibida yo‘qotilayotgan mahsulot zarrachalarini tutib qolish maqsadlarida amalga oshiriladi. Shu sababdan, mavjud ekologik va texnik talablarga asosan, barcha sanoat korxonalarida, ularning ish faoliyati xususiyatlaridan kelib chiqib, chang tozalash qurilmalari (tizimlari) bo‘lishi shart.
Sochiluvchan xomashyolarni yanchish, elash va masofaga uzatish kabi bir qator texnologik jarayonlar paytida hosil bo‘ladigan gazli aralashma changlar deyiladi. Chang tarkibidagi qattiq modda zarrachalarining o‘lchamlari 5-100 mkm bo‘ladi.
Texnologik jihozlarning aspiratsiya tarmoqlaridan chiqayotgan ko‘plab miqdordagi chang havoni tozalash tufayli anchagina miqdordagi mahsulotning yo‘qotilishi bartaraf etiladi. Shu tariqa xomashyodan tayyor mahsulot chiqish foizi ko‘payadi va ishlab chiqarish samaradorligi ortadi.
Sanoat korxonalarida chang tozalash uchun quyidagi usullardan foydalaniladi: og‘irlik kuchi ta’sirida cho‘ktirish;
- markazdan qochma, elektrostatik va boshqa kuchlar maydonida cho‘ktirish;
- filtrlash;
- changni namlab tozalash (gazlarni yuvish).
Chang tozalash qurilmalari sifatida chang cho‘ktirish kameralari, siklonlar, uyurmali chang ushlagichlar, skrubberlar, filtrlar, rotatsion qurilmalar va elektrofiltrlar ishlatiladi.
Muhandislik amaliyotida chang tozalash jarayonlari ikki va undan ortiq bosqichlarda amalga oshiriladi. Birlamchi bosqichda chang tarkibidagi katta zarrachalar og‘irlik kuchi ta’sirida, chang cho‘ktirish kameralarida ajratiladi. So‘ngra, yakuniy bosqichda, mayda zarrachalar samarador qurilmalarda tutib qolinadi.
Chang tozalash uchun qo‘llaniladigan qurilmalar samaradorligi havoni tozalanish darajasi (%) qiymati bilan tavsiflanadi.
Og‘irlik kuchi ta’sirida chang cho‘ktirish
Og‘irlik kuchi ta’sirida chang tozalash uchun chang cho‘ktirish kameralari va inersion chang ushlagichlardan foydalaniladi.
Cho‘ktirish qurilmalarida chang tarkibidan 50-100 mkm o‘lchamli qattiq zarrachalar og‘irlik kuchi ta’sirida cho‘ktiriladi. Ushbu qurilmalarning o‘lchamlari katta bo‘lib, ularda havoning tozalanish darajasi 40-50% dan ortmaydi. Zarrachalarni kamerada yaxshi cho‘kishi uchun chang oqimi tezligi 3 m/s dan oshmasligi lozim. Chang cho‘ktirish kameralarining mavjud konstruktiv tezligi sxemalari 13.1- rasmda tasvirlangan.
Eng oddiy tuzilishga ega chang cho‘ktirish qurilmasi 13.1-rasmning a sxemasida tasvirlangan. Qurilma katta hajmdagi bo‘shliqqa ega bo‘lib, uning tubiga bir necha qator chang yig‘uvchi bunkerlar o‘rnatilgan. Qurilmadagi chang oqimi sekin harakatlanadi.
Natijada uning tarkibidagi qattiq jism zarrachalari og‘irlik kuchi ta’sirida bunkerlardan biriga, fraksiyalarga ajralgan holda tushadi. Dastlabki bunkerlarga eng katta o‘lchamli zarrachalar yig‘iladi va aksincha, o‘lchami eng kichik bo‘lgan zarrachalar oxirgi seksiyada cho‘kadi.Mazkur tipdagi chang cho‘ktirish qurilmalarining o‘lchamlari katta bo‘lganligi uchun ko‘p joyni egallaydi.
13.1-rasm.Polkali chang tutgich.
13.1-rasmning b-sxemasida tasvirlangan ko‘p tokchali chang cho‘ktirish kamerasining bo‘shlig‘i kichik qiyalik burchagi ostida o‘rnatilgan gorizontal metall listlar yordamida bir necha seksiyalarga ajratilgan. Rostlovchi moslama yordamida qurilmaga berilayotgan chang oqimi kamera kanali orqali gorizontal tokchalar oralig‘i (tirqish kengligi 100-400 mm) bo‘ylab taqsimlanadi. Tokchalarning asosiy vazifasi chang zarralarining cho‘kish yo‘lini qisqartirish va cho‘ktirish yuzasini ko‘paytirishdan iboratdir. Gaz oqimini tokchalar orasidagi tirqishlardan o‘tishi paytida uning tarkibidagi zarrachalar metall yuzalarga cho‘kib qoladi. Gaz oqimining kameradagi tezligi cho‘ktirish jarayoni vaqti bilan chegaralanadi.
13.1- rasm. Chang cho‘ktirish kameralari: a-gorizontal kamera, b-ko‘p tokchali kamera, v-vertikal to‘siqli kamera, g-pardali kamera.
Changdan tozalangan havo oqimi kameraning chiqarish kanali orqali aspiratsiya qurilmalariga qo‘shimcha tozalanish uchun yo‘naltiriladi. Tokchalarga cho‘kkan chang zarrachalari (d-100 mkm) davriy ravishda suv bilan yuvib tashlanadi yoki boshqa biron-bir usulda, masalan, tokchalarni silkitish yo‘li bilan yig‘ib olinadi. Mazkur tipdagi chang cho‘ktirish qurilmalari navbatma-navbat ishlovchi ikki bo‘limga ajratilishi mumkin. Bunday holatda kameraning birinchi bo‘limi ishlaydi, ikkinchi bo‘limi esa changdan tozalanadi.
Shu tariqa qurilmaning uzluksiz ish rejimi ta’minlanadi. Vertikal to‘siqlar yordamida bir necha qismga ajratilgan chang cho‘ktirish kameralarida (13.2-rasm, v-sxema) ajratish jarayonini amalga oshirish uchun gravitatsiya kuchidan tashqari inersiya kuchidan ham foydalaniladi. Tasvirdan ko‘rinib turibdiki, qurilma bo‘ylab harakatlanayotgan gaz bir necha marotaba o‘z yo‘nalishini o‘zgartiradi. harakat yo‘nalishi (tezligi) birdan o‘zgaradigan joylarda (to‘siqlar atrofida) inersiya kuchining kamayishi sababli zarrachalar asosiy gaz oqimidan ajralib quyiga, bunkerga cho‘kadi. Og‘irlik va inersiya kuchlarining qo‘shma ta’siri natijasida qurilmaning f.i.k. ortadi, uning o‘lchamlari esa ancha kichiklashadi.
13.2-rasmning v-sxemasida tasvirlangan chang cho‘ktirish kamerasining separatsiya bo‘shlig‘ida erkin osilib turuvchi parda (zanjirli yoki simli) o‘rnatilgan bo‘ladi. Gaz oqimini bunday turdagi pardalarga urilishi natijasida filtrlanish jarayoni yuz berib, chang ajraladi. Pardalar qurilmada yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan turbulent oqimlarni qam parchalaydi. Agar pardalar davriy ravishda ho‘llanib yoki moylanib turilsa, jarayon samaradorligi yanada oshadi, chunki chang ho‘l va moyli yuzalarga tez yopishadi.
Inersion chang ushlagichlarda (13.2-rasm) havoni tozalanish darajasi chang cho‘ktirish kameralariga nisbatan ancha yuqori bo‘ladi.
|
