Psixologiyani o‘qitishda ta'lim maqsadlari taksonomiyasi
1.
Ma’lumotlarni
1.1Tanib olish vazifalari
1.2.Alohida faktlarni qayta ko‘rib chiqish bo'yicha vazifalar
(ma'lumotlar, tushunchalar)
227
idrok qilish
bo'yicha
vazifalar
1.3. Ta'riflarni takrorlash vazifalari (me'yorlar, qoidalar va
boshqalar)
1.4.
Matnni qayta ko‘rib chiqish bo'yicha vazifalar
2. Oddiy
tafakkur
operatsiyalarini
o'z ichiga olgan
vazifalar
2.1. Faktlarni aniqlash vazifalari (o'lchov, oddiy muammolarni hal
qilish va h.k.)
2.2. Faktni hisobga olish va tavsiflash uchun topshiriqlar (ro'yxat,
tartib)
2.3. Faoliyat jarayonlari va usullarini ro'yxatga olish va tavsiflash
vazifalari
2.4. Tahlil va sintez uchun vazifalar
2.5.
Taqqoslash
va
farqlash
vazifalari
(komparatsiya,
diskriminatsiya)
2.6. Tartiblashga doir vazifalar (klassifikatsiyalash,
kategoriyalash)
2.7. Munosabatlarni aniqlash vazifalari (sabab, natija, maqsad,
vosita, ta'sir, funksiya, foyda, usul va boshqalar).
2.8. Abstraktsiya, konkretlashtirish, umumlashtirish vazifalari
2.9. Oddiy topshiriqlarni hal etishga qaratilgan noma'lum
miqdorlarni manipulyatsiya qilish va ularni tartib bo'yicha qidirish
vazifalar
3. Murakkab
tafakkur
operatsiyalarini
o'z ichiga olgan
vazifalar
3.1. Transformatsiya vazifalari (tarjima, belgilarni so'zlar bilan
ifodalash)
3.2. Interpretatsiya vazifalari (maqsad, ma'no va boshqalarni
tushuntirish).
3.3. Induktsiya vazifalari
3.4. Deduktsiya vazifalari
3.5. Argumentatsiya vazifalari (ishonchni tasdiqlash, tekshirish)
3.6. Baholash vazifalari
4. Bilimlarni
umumlashtiruv
chi va
muayyan
nutqiy
malakalarni
shakllantiruvch
i vazifalar
4.1. Ko'rib chiqish vazifalari (eslatmalar, xulosalar va b.)
4.2. Doklad, hisobot va boshqalarni tuzish vazifalari.
4.3. Mustaqil yozma ish uchun topshiriqlar, loyihalar va b.
5. Ijodiy
tafakkurni o'z
ichiga olgan
vazifalar
5.1. Amaliyotda qo'llash uchun vazifalar
5.2. Muammoli vaziyatlarni hal qilish uchun vazifalar
5.3. Maqsadni belgilash, savol berish, vazifani aniqlashtirish
5.4. Kuzatish va aniq empirik ma'lumotlarga asoslangan evristik
qidiruv vazifalari
228
5.5. Mantiqiy tafakkurga asoslangan evristik izlash vazifalari
5.6. Muammoli masalalarni hal qilish uchun yozma matnda nutqni
rasmiylashtirish
5.7. Empirik ma'lumotlarni, hodisalarni tahlil qilish va
umumlashtirish vazifalari
5.8.Ochiq tarzda guruh muammolarini hal qilish
6. Refleksiv
vazifalar
6.1. Talabalarni tanib olish, yodlash, esga olish harakatlari
tuzilmalariga nisbatan refleksli protseduralarni o'zlashtirishga
imkon beradigan vazifalar
6.2. Evristikaning har xil turlariga nisbatan refleksli jarayonlar
6.3. Yozma matnni yaratish bilan bog'liq refleksiv harakatlar.(turli
xil ilmiy matnlar)
6.4. Muayyan muammolarni birgalikda va individual hal qilish
strategiyasini yaratish vazifalari
6.5. Muammoni birgalikda hal qilish jarayonida shaxslararo o'zaro
ta'sir o'tkazish va aloqa usullarini tanlash bo'yicha vazifalar
6.6. "Vaziyat hissi" ni rivojlantirish, murakkab ziddiyatli vaziyatda
intuitiv echimlarni topish bo'yicha vazifalar
Ushbu taksonomiyadan psixologiyada o'quv vazifalarining
tipologiyasi uchun samarali foydalanish mumkin. V.Y.Liaudis
psixologiyani o'qitish bilan bog'liq holda ba'zi bir vazifalar guruhlarini,
xususan, 4-5-guruhlarni kengaytirishni taklif qildi. 4-guruhning
vazifalari qiziqarli, chunki ular aqliy faoliyatning reproduktiv va
samarali shakllarini birlashtiradi. Shu munosabat bilan turli xil
psixologik tavsif va tushuntirishlarni ajratish mumkin.
Shunday qilib, tavsiflar tushuntirish shakliga ega bo'lishi
mumkin, mantiqiy munosabatlarning proektsiyasi shakli metafora va
badiiy fikrlashning boshqa usullari yordamida yaratilishi mumkin.
Tushuntirishlar kontseptual mantiqiy fikrlash apparati (ramzlarni talqin
qilish, ramziy analoglardan foydalanish — masal, afsona, badiiy tasvir)
yordamida tuzilishi mumkin.
6-guruh vazifalarining o'ziga xos xususiyati shundaki, ularni hal
qilish uchun ta'limning o'zaro ta'sirining maxsus holatini yaratish zarur.
Bu holat o'quvchilarga o'zlarining bilish harakatlarining usullarini
amalga oshirish va ta'kidlash hamda barcha turdagi muammolarni hal
qilish uchun ongli ravishda strategiyalarni ishlab chiqish zarurati bilan
229
duch kelishi bilan tavsiflanadi. Mavzular bo'yicha bilimlarni
o'rnatishdan talabalar o'zlarining aqliy faoliyati usullarini aniqlash
uchun o'rnatishga o'tadilar.
Ro'yxatda keltirilgan vazifalar turli xil ta’lim metodlari
yordamida hal etiladi.
|
