1-mavzu: Sifat tushunchasining mohiyati, sifat sohasidagi asosiy tushunchalar. Fanning predmeti, maqsadi va vazifalari Reja

Download 1.19 Mb.
bet	14/102
Sana	14.12.2023
Hajmi	1.19 Mb.
	#118418

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 ... 102

Bog'liq
Ma\'ruza 1 2
Taklifnoma 2, antibiotiklar-tasir-doirasiga-kora-klassifikatsiyasi, Soliq va soliqqa tortish fanidan test savollari

Amerika maktabi. Sifat sohasidagi xorijiy mutaxassislar odatda ikki guruhga bo'linadi. Birinchisi, raqobat dunyosi odatiy yondashuvlardan, ish uslubidan butunlay voz kechishni va umuman yangi boshqaruv madaniyatini yaratishni talab qiladi, deb hisoblaydiganlarni o'z ichiga oladi. Bunday qarashlar yapon mutaxassislariga va V.E.ga xosdir. Deming butun dunyoga keng tanilgan amerikalik olim. Ikkinchi guruh vakillarining qarashlari ko'proq pragmatik bo'lib, ular sifatni ta'kidlab, mavjud tizimlarni doimiy ravishda takomillashtirish kompaniyalarga omon qolish va raqobatbardosh bo'lib qolish imkoniyatini beradi, deb hisoblashadi. Ushbu guruhga J. Yurana, F. Krosbi, A. Feygenbaum kiradi. Boshqa yondashuvga muvofiq, sifat menejmentining to'rtta maktabi ajratilgan: J. Jurana, U.E. Deming, F. Krosbi va yaponlar.
20-asrning sifat menejmenti sohasidagi eng taniqli olimi Uilyam Edvards Deming (1900-1993). Tug'ilganidan amerikalik, u fizika bo'yicha ilmiy darajaga ega va 1920-1930 yillarda. Western Electric-da ishlagan, u erda sifatni statistik nazorat qilish usullarini ishlab chiqishda qatnashgan. Ikkinchi jahon urushi davrida V. Deming ushbu usullardan foydalanishni muhandislar va mudofaa sanoatidagi ishchilarga o'rgatdi. U asosiy sifat muammolarini hal qilish texnik nazoratdan tashqarida ekanligiga ishongan.
Urush tugagandan so'ng V.Deming Yaponiyaga etakchi yapon sanoat kompaniyalari vakillariga ma'ruzalar o'qish uchun taklif qilindi. Uning sifat falsafasining ta'siri shunchalik katta ediki, u Yaponiya boshqaruvida butun iqtisodiyotda inqilob qildi. Yigirma yil davomida Yaponiya qoloq mamlakatdan farovon jahon bozorining etakchisiga aylandi. Qo'shma Shtatlarda V.Demingning nomi 1980 yilgacha deyarli noma'lum bo'lib qoldi, o'sha paytda televizorda "Yaponiya iqtisodiy mo''jizasi" ning kelib chiqishi va V.Demingning o'ziga xos yaponcha yondashuvni shakllantirishdagi roli haqida hikoya qiluvchi dastur paydo bo'ldi. boshqaruv. O'sha vaqtdan boshlab V.Deming Amerikaning etakchi kompaniyalari bilan faol hamkorlik qilib, ularga sifat menejmentining so'nggi usullarini amalga oshirishda yordam berdi. Bugungi kunga qadar uning kontseptsiyalari dolzarb bo'lib qolmoqda, shuning uchun ularni o'rganish tarixiy jihatdan emas, balki amaliy jihatlarga qaraganda juda muhimdir [73].
V. Demingning sifat menejmenti yondashuvi to'rtta asosiy komponentni o'z ichiga oladi:

1) statistik jarayonni boshqarish;

2) menejmentning ilmiy asoslari;
3) boshqaruv psixologiyasi;
4) tizimli yondashuv.

Amerikada sanoat inqilobi hunarmandchilikka nuqta qo'ydi. Hunarmand ishlab chiqarishni boshidan oxirigacha nazorat qilar edi. U sifatni tekshirgan, xomashyoni sotib olgan, savdo qilgan va boshqaruv funksiyalarini bajargan. Bundan tashqari, tayyor mahsulotni ham nazorat qilgan.

XIX asrda seriyali ishlab chiqarishga o'tish natijasida yangi turdagi ishchiga ehtiyoj paydo bo‘ldi. Fabrikalarda doimiy takrorlanuvchi operatsiyalaming muayyan ketma-ketligini bajaradigan ishchilarga zarurat yuzaga kelgan. Bunday ishchilardan yuqori tayyorgarlik darajasi va kasbiy ko'nikmalar talab qilinmagan. Boshqarish uslubi ishchining jihozlar, ish ko'nikmalariga ega bo‘lmasligi, muloqot qilishga intilmasligi va mehnatga qiziqmasligiga asoslangan edi. Bu esa ishchilar va rahbarlar jamoasi o‘rtasida kelishmovchiliklarni keltirib chiqargan. Ishchi faqat o‘ziga berilgan buyruqlami bajargan. Agar u yomon ishchi bo‘lsa, uni ishdan bo‘shatishgan.
Amerikada bu tizim kam xarajat qilib ko'proq mahsulot ishlab chiqarishga
imkon bergan. Global sanoat salohiyatining katta qismi yo‘q qilingan Ikkinchi jahon urushidan keyingi davrda hamma davlatlarda keng iste’mol mahsulotlarining yuqori tanqisligi yuzaga kelgan. AQSH ning hududi to ‘pga tutilmagan yoki quruqlikdagi janglar maydoniga aylanmagan. Sobiq askarlarning uyiga qaytishi natijasida butun dunyoda ortgan ehtiyojlarni qondirish uchun AQSH sanoati tez o‘sib, muzlatgichlar, televizorlar, avtomobillar va radiopriyomniklarni cheklanmagan miqdorda ishlab chiqara boshlagan. 40— 50-yillarda Amerikada ishlab chiqarilgan mahsulotlarning sifati past edi. Faqat rejalashtirilgan hajmda mahsulot ishlab chiqarishga e ’tibor berilgan.
Sifatning past darajasi oqibatida sarflanadigan katta xarajatlar AQSH sanoati uchun jiddiy muammoga aylangan. Namunaviy Amerika korxonasining barcha joriy xarajatlarining 20—25 %i mahsulotlarning nuqsonlarini aniqlash va bartaraf qilishga sarflangan. Boshqacha aytganda, korxona ishchilarining chorak qismi hech narsa ishlab chiqarishmagan — ular birinchi safar noto‘g‘ri bajarilgan ishlami tuzatishgan. Agar bunga korxonadan chetga chiqqan va bozorga kelib tushgan nuqsonli buyumlarni ta ’mirlash yoki almashtirib berish xarajatlarini qo'shadigan bo‘lsak, u holda past darajadagi sifat oqibatida sarflanadigan umumiy xarajatlar ishlab chiqarish xarajatlarining 30 va undan ko‘p foizini tashkil qiladi.
AQSHning ko‘plab mutaxassislari past sifatni Amerika mahsuloti uchun
mehnat unumdorligi va uning raqobatbardoshligi o'sishining asosiy to‘sig ‘i deb baholashgan.
Sifat darajasini oshirish yoki mag‘lub bo‘lish — Amerika sanoati uchun
boshqa muqobil yo‘l bo‘lmagan.
Sifat muammosini hal qilishda ko‘p hollarda Amerika mahsulotini
raqobatchilardan himoya qiluvchi turli proteksionistik choralar: tariflar, kvotalar
to'lovlari izlangan.
Amerika tadbirkorlarining talabi bilan AQSH ma’muriyati Amerikaning avtomobil, po‘lat, maishiy elektronika, mototsikllar va h.k. ni ishlab chiqaruvchilarini himoyalash yuzasidan proteksionistik choralar ko‘rgan.
Mahsulotning sifati asosiy maqsadga aylangan Amerikaning yetakchi kompaniyalarida ham sifatga iste’molchilarning ehtiyojlarini qondirish yo‘li emas, balki ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish vositasi sifatida qaralgan.
Shu bilan birga, AQSH firmalarining dadil fikrlovchi boshqaruvchilari

Download 1.19 Mb.

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 ... 102

Download 1.19 Mb.